رهنمود هاي سيدحسن خميني در ديدار با اعضاي ارشد اعتماد ملي:
براي درمان قهر مردم
سيدحسن خميني از عرصه انتخابات كنار رفت اما همچنان بحث و رايزني‌هاي سياسي با محوريت انتخابات در جريان اصلاحات ادامه دارد و او نيز حالا اگرچه نه در قامت يك كانديداي احتمالي اما همچنان به عنوان چهره‌اي موثر در اين جريان سياسي فعال است، آن هم در حالي كه برخي ناظران تصور مي‌كردند با پايان يافتن بحث كانديداتوري سيدحسن خميني احتمالا فعاليت‌هاي سياسي-انتخاباتي او نيز متوقف شده يا حداقل كاهش خواهد يافت اما اين‌گونه نشد و ديروز اعضاي ارشد حزب اعتماد ملي با سيدحسن خميني ديدار كردند؛ ديداري كه در منزلي انجام شد كه پيش‌تر همسر بنيانگذار جمهوري اسلامي در آن سكونت داشته و هم‌اكنون به موزه تبديل شده است. رويدادي مهم كه به نحوي نخستين حضور سياسي سيدحسن خميني پس از كناره‌گيري عرصه كانديداتوري انتخابات رياست‌جمهوري محسوب مي‌شود و در عين حال نخستين اظهارات او پس از اين مهم؛ چه آنكه او در اين ديدار از انتخابات و بايدها و نبايدهايش سخن گفته است. همزمان با اين ديدار سيدمحمد خاتمي نيز با صدور پيامي خطاب به كنگره حزب جمعيت زنان نوانديش، انتقاداتي را با محوريت بحث انتخابات پيشرو مطرح كرده است، آن‌هم در حالي كه مجموعه اصلاح‌طلبان اين روزها به طور جدي سرگرم رايزني و گفت‌وگوهاي درون‌گفتماني براي انتخاب و معرفي كانديداي نهايي جريان اصلاحات‌اند و بحث و گفت‌وگو درباره كانديداتوري چهره‌هاي مختلف سياسي كه هر كدام به نحوي در مظان كانديداتوري قرار دارند، بالا گرفته است. چهره‌هايي كه حالا در غياب سيدحسن خميني، شانس و اقبال بيشتري براي خود قائلند تا درنهايت به عنوان گزينه نهايي جريان اصلاحات وارد گود شوند. همزمان البته اصلاح‌طلبان به انتخابات شوراهاي شهر ششم نيز بي‌توجه نبوده و بحث از تدوين فهرست انتخابات در پايتخت و برخي كلان‌شهرها را نيز در دستوركار خود مي‌بينند.
پيام خاتمي به زنان اصلاح‌طلب
آن‌طور كه در پيام سيدمحمد خاتمي ديروز خطاب به چهارمين كنگره جمعيت زنان مسلمان نوانديش ديني آمده، رييس دولت اصلاحات «استبداد و استبدادزدگي» را «عامل نگون‌ساري» مي‌داند؛ «بارها گفته‌ام و تكرار مي‌كنم كه براي جامعه ما و جوامعي مانند ما بلكه به يك معني براي بشريت و تاريخ، استبداد و استبدادزدگي عامل نگون‌ساري بوده است.» خاتمي كه در اين پيام به مساله انتخابات نيز پرداخته، معتقد است:«نمي‌توان انتخابات به هر شكل و شيوه را عين مردم‌سالاري دانست. شركت يا عدم شركت مردم در انتخابات امري نيست كه صرفا با توصيه و نصيحت يا امر و نهي محقق شود؛ بلكه بايد زمينه‌هاي عيني آن فراهم آيد.» اين تاكيد سيدمحمد خاتمي در شرايطي صورت گرفته كه طي ماه‌هاي گذشته اصلاح‌طلبان بارها اعلام كرده‌اند كه افزايش مشاركت شهروندان در انتخابات پيشرو نيازمند تغيير رويه شوراي نگهبان در بررسي صلاحيت كانديداهاست. اكنون اين سخن خاتمي نيز ناظر بر اين است كه اصلاح‌طلبان به اين موضوع باور دارند صرفا نمي‌توان از مردم خواست كه پاي صندوق‌هاي راي حاضر شده و راي‌شان را به صندوق بيندازند در حالي كه عملا تغييري در رويه‌هاي سياسي كشور رخ نداده است. به بيان ديگر سخنان خاتمي نشان مي‌دهد كه اصلاح‌طلبان قصد دارند با صراحت بيشتري از اين موضوع سخن بگويند، به‌‌خصوص حالا كه يكي از كانديداهاي اصلي آنان يعني سيدحسن خميني هم از ميدان رقابت خارج شده است.
خاتمي در ادامه پيام خود آورده است:«مردم آگاه و رشيد نياز به قيم ندارند. نظارت بر آن(انتخابات) كه امري لازم است به هيچ‌وجه نبايد منافي حق انتخاب مردم و به صورت اعمال قيموميت بر آنان باشد. وقتي مردم انتخاب كردند بايد مطمئن باشند كه خواسته‌هاي آنها قابل تحقق است. با اينكه علي‌الظاهر همه خيرخواهان از نسل نظام تا بخش‌هاي فرودين آن مي‌خواهند كه انتخابات پرشور و پررونق برگزار شود و بر آن نيز تاكيد مي‌شود؛ متاسفانه فشارهايي هست كه در عمل تحقق اين خواست را دشوار يا منتفي مي‌كند.» رييس دولت اصلاحات به موضوع انتخابات شوراهاي اسلامي شهر و روستا هم پرداخته و اعلام كرده است:«فعلا در مورد انتخابات شوراها اولا عدم استقبال از نامزدي در انتخابات كه در پاره‌اي موارد حتي تعداد نامزدها برابر تعداد اعضاي شورا نيست، نشانه روشني است بر دلسردي جامع هم در راي‌دهندگان و هم راي‌گيرندگان. تركيب هيات‌هاي اجرايي و نيز گزارش‌هايي كه بعضي از مراكز دولتي اطلاعاتي درباره افراد مي‌دهند، نگراني را نسبت به حذف گسترده در همين مراحل اوليه بيشتر مي‌كند. دولت محترم اگر نه صددرصد، مي‌توانست و مي‌تواند به گونه‌اي ديگر عمل كند.» موضوع ردصلاحيت كانديداهاي انتخابات باعث نارضايتي شديد اصلاح‌طلبان شده و آنان تاكيد دارند چنانچه قرار باشد شاهد ردصلاحيت گسترده كانديداها باشيم، مشاركت شهروندان در انتخابات مانند انتخابات سال 98 به پايين‌ترين ميزان ممكن خواهد بود. با اين حال برخي همچنان اميدوارند كه رويه بررسي صلاحيت كانديداها تغيير كند و انگيزه‌اي براي حضور مردم پاي صندوق راي ايجاد شود.
رد احتمال ائتلاف
همزمان با بحث از چالش مشاركت در انتخابات پيشرو اما صحبت از مصاديق كانديداتوري نيز از جمله مباحثي است كه روي ميز اصلاحات قرار دارد. حسين مرعشي، سخنگوي حزب كارگزاران سازندگي ديروز درباره گزينه جايگزين سيدحسن خميني اظهارنظر كرده و در واكنش به اين پرسش درباره احتمال حمايت اصلاح‌طلبان از لاريجاني در غياب يادگار امام به ايلنا گفته است:«اصلاح‌طلبان يك جبهه داراي ظرفيت‌هاي فراوان انساني هستند و پتانسيل بسيار بالايي دارند. در انتخابات پيشرو قرار نيست هيچ ائتلافي ميان اصلاح‌طلبان و اصولگرايان ميانه‌رو اتفاق بيفتد. قرار است اصلاح‌طلبان كانديداي خودشان را داشته باشند و در ميان افرادي كه براي كانديداتوري اسم برده مي‌شوند، يك تا 3 نفر هستند كه ممكن است كانديداي اجماعي باشند.» با اين حساب به نظر مي‌رسد بحث از ائتلاف و احتمال حمايت از لاريجاني از جانب اصلاح‌طلبان منتفي است؛ آن هم در حالي كه اين اواخر و پيرو احتمال طرح مباحثي درخصوص عدم حضور رييسي در اين انتخابات، اصولگرايان در چرخشي تامل‌برانگيز لاريجاني را نيز در رده چند گزينه اصلي خود قرار داده‌اند. اكنون در شرايطي كه پيش از اين بسياري از اصلاح‌طلبان تكليف‌شان را نسبت به لاريجاني مشخص كرده بودند حالا كارگزاراني‌ها هم همراه با ديگر اصلاح‌طلبان حمايت از او را ناممكن مي‌خوانند. چنانچه غلامحسين كرباسچي، دبيركل اين تشكل سياسي نيز در ديداري مجازي با اعضاي كارگزاران سازندگي در استان گلستان در پاسخ به پرسشي درباره حمايت از نامزدي لاريجاني براي انتخابات پيشرو گفته است:«اين مساله دروغ يا انحراف در گفته‌هايم است. در انتخابات مجلس دهم، من در قم از آقاي لاريجاني در برابر جناح تندرو حمايت كردم و گفتم كه ما بايد تا مي‌توانيم از جناح مقابل يارگيري كنيم اما براي انتخابات اخير حرفي در حمايت خودم يا حزب يا اصلاحات از ايشان نزده‌ام. ممكن است سوءبرداشتي نسبت به صحبت‌هاي من در دفاع از عملكرد آقاي لاريجاني در مجلس وجود داشته كه موجب انتشار اين شايعات شده است.»
احتمال كانديداتوري ظريف
اما در اين شرايط موضوع كانديداتوري ظريف همچنان سوژه مباحث انتخاباتي اصلاح‌طلبان است و اظهارات و مواضع ضد و نقيضي نيز درباره او به گوش مي‌رسد. آن هم در حالي كه اخيرا زمزمه‌هايي درباره تداوم فعاليت كميته‌اي در دولت با عضويت اسحاق جهانگيري، بيژن زنگنه و محمدجواد ظريف درباره انتخابات و بررسي شرايط كشور مطرح شد و حالا حسين مرعشي در اين باره به ايلنا گفته است:«تا آنجا كه من مطلع هستم اين كميته هنوز به فعاليت خود ادامه مي‌دهد؛ به اين علت كه نسبت به آينده ايران حساس هستند.» مرعشي درباره كانديداتوري محمدجواد ظريف نيز گفته است:«من سخنگوي ايشان نيستم ولي پيش‌بيني من اين است كه آقاي ظريف نام‌نويسي نمي‌كند.» هر چند محمد عطريانفر، ديگر عضو ارشد كارگزاران ديروز در اظهاراتي خلاف آنچه از مرعشي خوانديم به پايگاه خبري-تحليلي خبرآنلاين گفته است:«جبر زمانه و منحصر شدن امر منافع ملي، ظريف را مجبور مي‌كند كه بيايد.» عطريانفر در عين حال مي‌گويد:«ما به صفت جبهه‌اي ظريف و به صفت حزبي، محسن هاشمي را برگزيده‌ايم.» از ديگر سو مصطفي كواكبيان، دبيركل حزب مردم‌سالاري هم كه پيش‌تر رسما اعلام كانديداتوري كرده بود ديروز درباره كانديداتوري ظريف به ايرنا گفته است:«ظريف گفته كه نمي‌آيد مگر اينكه شرايط خاصي پيش بياد. اگر او حضور داشته باشد، موضوع متفاوت مي‌شود. بنده خدا نيامده اين همه هجمه عليه او ايجاد مي‌كنند.»
اصلاح‌طلبان و كانديداي اصلاح‌طلب
اينكه اصلاح‌طلبان درنهايت سراغ كدام يك از گزينه‌ها مي‌روند هنوز نامعلوم است و شايد بايد تا زمان نام‌نويسي كانديداها و حتي اعلام نتايج بررسي صلاحيت آنان از جانب شوراي نگهبان منتظر بمانيم اما آنچه مسلم است اين است كه اولا گزينه نهايي اين جريان سياسي چهره‌اي است تماما اصلاح‌طلب و نيز اينكه حالا سيدحسن خميني كه به زعم بسياري، گزينه اصلي اصلاح‌طلبان بود، اقدام به كانديداتوري نخواهد كرد و مطابق توصيه رهبري در اين عرصه فعال نخواهد بود. هر چند همچنان رفتار و گفتار و كردار يادگار اما در تصميم‌گيري‌هاي سياسي-انتخاباتي اصلاح‌طلبان نقشي تعيين‌كننده خواهد داشت و احتمالا طي روزها و هفته‌هاي آينده باز هم شاهد سخنان و ديدارهايي مشابه آنچه ديروز با حضور اعضاي ارشد حزب اعتماد ملي برگزار شد، باشيم. آنچه در ادامه مي‌خوانيد اهم سخنان سيدحسن خميني و الياس حضرتي، دبيركل حزب اعتماد ملي است در ديداري كه در منزلي برگزار شده كه همسر بنيانگذار انقلاب اسلامي در آن سكونت داشتند و اكنون به موزه تبديل شده است.