وزير خارجه ايالات متحده بر تداوم تحريم تاكيد كرد
زورآزمايي تهران - واشنگتن
سارا معصومي
«امتياز نمي‌دهيم. تحريم‌ها دست نخورده باقي مي‌مانند. ايران بايد سر ميز مذاكره حاضر شود. به دنبال توافقي طولاني‌تر هستيم. توپ در زمين ايران است.»؛ جملاتي كه از 21 ژانويه 2021 تاكنون از زبان مقام‌هاي متفاوت دولت جو بايدن، رييس‌جمهور ايالات متحده امريكا درباره ايران شنيده شده است.
در مقابل اين جملات، ايران نيز موضع‌گيري‌هاي كم و بيش مشابه داشته است: «امريكا از همان مسيري كه از برجام خارج شد، به آن بازگردد. تا تحريم‌ها لغو نشوند و تهران اين روند را راستي‌آزمايي نكند، خبري از بازگشت به اجراي تعهدات هسته‌اي نخواهد بود. نيازي به نشست چندجانبه نيست، تحريم‌ها را برداريد. برجام، قابل مذاكره مجدد نيست.»
بن‌بست در مذاكرات درباره برجام در دولت جديد امريكا هم ادامه پيدا كرده و تنها تفاوت در وضعيت برجام پيش و پس از تغيير دولت در امريكا، تكاپوي ديپلماتيك براي حفظ برجام است كه مي‌توان گفت جايگزين سكون تحميلي به اين پرونده شده است. ايران و امريكا مي‌گويند هيچ كانال ديپلماتيك مستقيمي با يكديگر ندارند اما بيشترين موضع‌گيري‌ها درباره برجام از سوي مقام‌هاي تهران و واشنگتن صورت مي‌گيرد و البته هر كشوري كه هم با ايران و هم با امريكا رابطه حسنه‌اي دارد تلاش مي‌كند نقش پيام‌بر يا ميانجي را براي كاهش تنش برعهده بگيرد. نقشي كه به نظر مي‌رسد در اين مقطع هيچ نيازي هم به آن نيست و فعلا گره كار در اراده سياسي در هر دو طرف براي حركت همزمان به سمت احياي برجام است. در تازه‌ترين تحولات، آنتوني بلينكن، وزير خارجه ايالات متحده ادعا كرده كه كاخ‌سفيد براي پاي ميز مذاكره نشاندن ايران امتيازي به تهران نخواهد داد و محمدجواد ظريف، وزير خارجه ايران نيز خاطرنشان كرده كه تكرار يك سياست اشتباه به نتيجه‌اي متفاوت منتهي نخواهد شد.
بلينكن: امتياز نمي‌دهيم
ظريف: نتيجه نمي‌گيريد
آيا مي‌توانيد به ما اطمينان دهيد كه فقط براي ديدار با ايران به اين كشور امتياز نخواهيد داد؟
بله مي‌توانم.
اين پاسخ بسيار خوبي است.
اين پرسش و پاسخ به ظاهر ساده در جلسه كميته روابط خارجي مجلس نمايندگان امريكا ميان يك قانونگذار جمهوري‌خواه و وزير خارجه بلافاصله به تازه‌ترين موضع‌گيري امريكا در مقابل ايران تعبير شد. بلينكن اظهارنظر در اين باره را به همين پاسخ مثبت خلاصه نكرد و در ادامه پيش‌بيني كرد كه ايران قبل از اقدام امريكا در رفع تحريم‌ها به برجام پايبند خواهد شد.
وزير خارجه امريكا در بخش ديگري از سخنانش درباره ايران با درخواست از تهران براي پايبندي به توافق هسته‌اي، اعلام كرد كه اگر ايران به تعهداتش بازگردد، ما هم همان كار را مي‌كنيم. او همچنين موضع قبلي واشنگتن را تكرار كرده و تاكيد كرد كه هدف تيم او از بازگشت به برجام، ساختن توافقي طولاني‌تر و قوي‌تر با ايران است.
بلينكن با طرح اين ادعا كه توپ در زمين ايران است، افزود: بايد ديد كه ايراني‌ها چقدر [براي بازگشت به برجام] جدي هستند؟ وزير خارجه امريكا مشخصا به موضوع اموال بلوكه‌شده ايران در كره‌جنوبي پرداخته و مدعي شد تا زماني كه ايران به توافق هسته‌اي بازنگردد، اين پول‌ها آزاد نمي‌شوند. به گزارش «اعتماد»، قريب به ده روز پيش برخي مقام‌هاي ايراني ادعا كرده بود كه بخشي از اموال ايران در كره‌جنوبي و عراق آزاد شده است. خبري كه در صورت صحت صرفا با موافق خزانه‌داري دولت امريكا ممكن بود.
ساعاتي پس از انتشار سخنان وزير خارجه امريكا، جواد ظريف در پاسخ به همتاي امريكايي‌اش در توييتر نوشت: «ايالات متحده مدعي است كه موافق ديپلماسي است و نه سياست شكست خورده «فشار حداكثري» ترامپ. اما آنتوني بلينكن با افتخار درباره جلوگيري از انتقال پول خودمان توسط كره به كانال سوييس -كه صرفا براي تهيه غذا و دارو استفاده مي‌شود- صحبت مي‌كند. تكرار سياست مشابه، نتيجه جديد دربر نخواهد داشت. تنها راه: #تعهد_اقدام_جلسه.»
ايلهان عمر: چرا ما گام نخست را برنداريم؟
ايلهان عمر، نماينده حزب دموكرات در مجلس نمايندگان امريكا تنها چهره‌اي بود كه در جلسه كميته روابط خارجي مجلس نمايندگان با وزير خارجه به نقض عهد از سوي امريكا در برجام اشاره كرد. ايلهان عمر از وزير خارجه امريكا پرسيد: به نظر مي‌رسد درخصوص مذاكرات ايران، با توجه به اينكه هر دو طرف منتظرند طرف مقابل اولين گام را بردارد نوعي بن‌بست ايجاد شده است. حقيقت مبرهن اين است كه ما طرفي بوديم كه از توافق خارج شديم. چرا ما نبايد اولين طرفي باشيم كه گام نخست را براي پيوستن مجدد به برجام برمي‌داريم؟ بلينكن در جواب اين سوال گفت: «ما به صراحت گفته‌ايم مسير ديپلماسي باز است و كاملا آماده‌ايم درخصوص آن تعامل كنيم. رييس‌جمهور بارها گفته اگر ايران به پايبندي برگردد، ما هم همين كار را انجام مي‌دهيم و بعد تلاش خواهيم كرد روي مسائل ديگري كه محل اختلاف است، از جمله طولاني‌تر و قوي‌تر كردن توافق، كار كنيم.»
بلينكن و بازي با كلمات
پس از انتشار مواضع بلينكن، يك مقام ارشد امريكايي در گفت‌وگو با بلومبرگ در تبيين سخنان وزير خارجه اين كشور اعلام كرد كه شايد امريكا مايل باشد آزادسازي قسمتي از اموال مسدود شده ايران در كره‌جنوبي به عنوان بخشي از تلاش‌ها براي گفت‌وگو به منظور بازگشت ايران و امريكا به اجراي تعهدات‌شان را بررسي كند. البته اين مقام امريكايي ادعا كرد كه واشنگتن هيچ اقدام يك‌جانبه يا پيشنهاد امتيازي براي نشاندن ايران پاي ميز مذاكره نه انجام و نه مطرح خواهد كرد.
به گزارش «اعتماد»، وزير خارجه امريكا در حالي مدعي شده اخبار مربوط به صدور مجوز از سوي اوفك براي نقل و انتقال بخشي از اموال مسدود شده ايران نادرست است كه روايت منابع ايراني با اين ادعا اندكي متفاوت است. شنيده‌هاي «اعتماد» حاكي از آن است كه كره‌جنوبي در دو هفته گذشته پيشنهادهايي را به ايران براي مذاكره درباره نحوه پرداخت بخشي از بدهي سئول به تهران ارايه كرده بود و با توجه به نياز قطعي كره‌جنوبي به اخذ مجوز از خزانه‌داري امريكا براي هرگونه نقل و انتقال، بسيار بعيد است كه مجوز اوليه‌اي از سوي واشنگتن دريافت نشده باشد. در اين شرايط يا چهره‌هاي دولت جو بايدن به شمول وزير خارجه تلاش مي‌كنند با توجه به فضاي حساس داخلي پيرامون بازگشت امريكا به برجام، بخشي از فعاليت‌ها را پشت پرده و در سكوت پيش ببرند يا كره‌جنوبي براي كاستن از حجم فشار صرفا در مذاكره با طرف ايراني، صحنه را به گونه ديگري چيده است.
بلينكن در حالي صدور مجوز براي نقل و انتقال اموال مسدود شده ايران از كشوري چون كره‌جنوبي را مصداق «امتياز دادن» به تهران مي‌داند كه تداوم سياست فشار حداكثري عليه ايران، مبارزه با كرونا و روند خريد واكسن را در ايران كند كرده است. در حالي كه جو بايدن، چند روز پس از حضور در كاخ سفيد به وزارت خزانه‌داري دستور بررسي نحوه تاثيرگذاري تحريم‌هاي امريكا بر مبارزه كشورها با ويروس كرونا را داد، دولت او تاكنون كوچك‌ترين گامي براي تسهيل روند نقل و انتقال اموال ايران حتي به كانالي مانند سوييس كه تنها كاربرد آن تامين تجهيزات پزشكي، مواد غذايي و دارو براي ايران است، برنداشته است.
آغاز هماهنگي‌هاي رسمي واشنگتن-تل‌آويو
بخش‌هايي از سخنان آنتوني بلنيكن در نخستين جلسه روابط خارجي مجلس نمايندگان امريكا به نگاه رژيم اسراييل به برجام و رابطه ايران و ايالات متحده اختصاص داشت. وزير خارجه دولت بايدن در اين جلسه تاكيد كرد كه اين دولت خود را به مشورت با اسراييل و ديگر متحدان منطقه‌اي درخصوص توافق هسته‌اي برجام متعهد مي‌داند. بلينكن با اشاره به اينكه چند و چون بازگشت همه به برجام بر وضعيت متحدان امريكا در منطقه تاثيرگذار است، ادعا كرد كه تعامل با آنها در ابتداي كار و نه انتها، يك ضرورت است. 24 ساعت پس از اين سخنان بلينكن، نخستين جلسه مشورتي ميان مقام‌هاي ارشد تيم امنيت داخلي رژيم اسراييل و امريكا براي هماهنگ‌سازي سياست‌ها درخصوص ايران و مسائل منطقه‌اي برگزار شد. بنيامين نتانياهو، نخست‌وزير رژيم اسراييل از مخالفان سرسخت بازگشت امريكا به برجام است
به گونه‌اي كه مقام‌هاي اين رژيم هفته گذشته ادعا كردند تل‌آويو مسير مقابله با ايران را مستقل از امريكا و سايرين پيش مي‌برد. تهديدي كه بلافاصله با پاسخ تهران روبه‌رو شد. برخي رسانه‌هاي امريكايي مانند روزنامه نيويورك‌تايمز برگزاري اين جلسه را در راستاي تلاش دولت بايدن، براي جلوگيري از مخالفت تل‌آويو با بازگشت واشنگتن به برجام تعبير كرده‌اند. رياست اين كارگره را مشاوران امنيت داخلي دو طرف يعني «جيك ساليوان» از طرف امريكا و «مئير بن‌شابات» از طرف رژيم اسراييل به عهده دارند. به گزارش خبرگزاري فارس، كارگروه مشورت‌هاي راهبردي امريكا-اسراييل» براي نخستين‌بار در دوره اول رياست‌جمهوري «باراك اوباما» با هدف هماهنگ‌سازي سياست‌ها ميان تل‌آيو-واشنگتن عليه ايران تشكيل شده بود، اما در دور دوم رياست‌جمهوري او به تريبوني براي ابراز اختلافات بر سر توافق هسته‌اي برجام تبديل شد. در دوران رياست‌جمهوري دونالد ترامپ، نمايندگان امريكا و رژيم اسراييل در جلسات اين كارگروه درباره خروج امريكا از توافق هسته‌اي و هماهنگ‌سازي سياست‌ها درخصوص كارزار «فشار حداكثري» به بحث و
تبادل نظر پرداختند.
راب مالي:
مذاكره با ايران را به انتخابات وابسته نكرديم
از ديگر تحولات پيرامون برجام در 48 ساعت گذشته، سخنان راب مالي نماينده وزارت امور خارجه امريكا در امور ايران در نخستين گفت‌وگو از هنگام انتصاب بود. راب مالي كه چهره نام‌آشنايي در تاريخ مذاكرات هسته‌اي ايران با 1+5 است، در بخش‌هايي از اين گفت‌وگو تاكيد كرده كه واشنگتن آشكارا به تهران اين پيام را داده كه آماده مشاركت در روند جدي ديپلماتيك براي دستيابي به هدف بازگشت دوجانبه به پايبندي به برجام است.
مالي در بخش ديگري از اين گفت‌وگو، مذاكره مستقيم ميان تهران و واشنگتن را موثرتر از مذاكرات چندجانبه خوانده و گفت: از ديد ما مذاكرات مستقيم موثرتر است و كمتر در معرض آسيب سوءتفاهم قرار دارد، هر چند از نظر ما اصل اين موضوع از اهميت بيشتري نسبت به شكل و روش اجراي آن برخوردار است. در حالي كه بسياري از كارشناسان و تحليلگران مسائل ايران معتقدند كه انتخابات رياست‌جمهوري 1400 در ايران بر چند و چون مذاكرات پيش‌روي ايران و امريكا تاثيرگذار است، راب مالي در اين خصوص گفت: انتخابات رياست‌جمهوري ژوئن (خرداد ماه) ايران، بر تصميم‌هاي دولت بايدن در مورد پيشرفت مذاكرات هسته‌اي، تاثيرگذار نخواهد بود. ما قصد نداريم مذاكرات‌مان را به انتخابات ايران، وابسته كنيم، بلكه اين روند به مقدار هماهنگي مان با دفاع از منافع و امنيت ملي ايالات متحده بستگي خواهد داشت. به ديگر بيان ما قصد شتاب دادن يا كند كردن امور را با توجه به انتخابات (آتي رياست‌جمهوري) ايران نداريم.
موانع پيش‌روي تيم بايدن
به گزارش «اعتماد»، در حالي كه فضاي رسانه‌اي پيرامون تلاش‌ها براي احياي برجام، نوسان‌هاي روزمره را تجربه مي‌كند به نظر مي‌رسد كه فعلا ايران و امريكا در حال زورآزمايي و سنجش مقاومت يا انعطاف‌پذيري يكديگر هستند. هر چند كه خروج دونالد ترامپ از كاخ سفيد مورد استقبال تحليلگران و كارشناسان مسائل ايران قرار گرفت اما از همان ابتدا بسيار گفته و نوشته شد كه رياست‌جمهوري جو بايدن به معناي حل سريع و آسان اختلاف‌ها ميان ايران و غرب از برجام تا فعاليت‌هاي منطقه‌اي يا آزمايش‌هاي موشكي ايران نخواهد بود. هر چند كه بازگشت به برجام، سياست اعلامي تيم بايدن حتي پيش از راهيابي به كاخ سفيد بود و ايران يكي از پرونده‌هايي است كه تيم جديد در كاخ سفيد در قريب به 55 روز گذشته هم رايزني‌هاي فشرده‌اي را پيرامون آن پيش برده و هم به‌كرات درباره آن اظهارنظر كرده اما اين صرفا چراغ‌سبز نشان دادن‌ها به ديپلماسي به معناي عجله تيم بايدن براي بازگشت به توافق نيست. تيم بايدن در پرونده ايران دو برگ امتياز براي خود متصور است: توان اجماع با سه كشور اروپايي و اهرم تحريم.
همزمان چند مانع نيز پيش روي اين تيم قرار دارد كه پرش بي‌محابا از روي آنها براي بايدن هزينه‌ساز خواهد بود: ساختار سياسي در كنگره اعم از جمهوري‌خواه تا دموكرات موافق بازگشت فوري و بدون قيد و شرط امريكا به برجام نيستند، لابي اسراييل سرمايه‌گذاري سياسي، امنيتي و اقتصادي قابل توجهي براي به تعويق انداختن بازگشت امريكا به برجام كرده است، هرگونه حركت واشنگتن بدون حداقل هماهنگي و مشورت با اسراييل مي‌تواند به عكس‌العملي از سوي تل‌آويو منتهي شود كه تهديدي براي برجام باشد، پرونده‌هاي بلاتكليف در حوزه سياست خارجي روي ميز جو بايدن كم نيستند و بايدن براي حل و فصل آنها به جلب رضايت كنگره نياز دارد لذا نمي‌تواند با تعجيل در پيوستن به برجام، احتمال همكاري كنگره با كاخ سفيد در ساير حوزه‌ها را كاهش بدهد. دموكرات‌ها بايد از امروز به فكر انتخابات 2024 نيز باشند لذا نمي‌توانند در حوزه سياست خارجي دست به هر ريسكي بزنند. تنها يكي از مهم‌ترين موانع پيش روي تيم جو بايدن، سناتور باب منندز، رييس كميته روابط خارجي سناي امريكا است. فارن پاليسي اخيرا در مطلبي درباره نقش منندز در تبيين سياست خارجي جو بايدن تاكيد كرده بود كه او قرار نيست به بايدن اجازه دهد اشتباهات اوباما را تكرار كند. اگر بايدن فكر مي‌كند كه مي‌تواند بدون رايزني با باب منندز در حوزه سياست خارجي تصميم بگيرد اشتباه مي‌كند. از نظر منندز، اوباما با سياست خارجي به گونه‌اي رفتار كرد گويا كه تنها ملاحظه كاخ سفيد است. اين سناتور ۶۷ ساله دور سومي و از نمايندگاه قديمي اسبق مجلس نمايندگان امريكا در قبال چندين مساله از جمله توافق هسته‌اي ايران و قصد اوباما براي شروع مجدد روابط با كوبا در سمت مخالفت كاخ سفيد قرار گرفت. جاي تعجب نيست كه كاخ سفيد كمپيني براي جلب نظر منندز راه انداخته است. نزديكي به منندز براي موفقيت‌هاي سياست خارجي بايدن حياتي خواهد بود.
ارنست مونيز، وزير انرژي سابق امريكا: وقت براي ديپلماسي جدي دولت «جو بايدن»، رييس‌جمهور امريكا با ايران رو به اتمام است. انتخابات رياست‌جمهوري ايران كه قرار است چند ماه ديگر برگزار شود ممكن است گفت‌وگوها بر سر برنامه هسته‌اي ايران را وارد «وقفه» كند. تا اين انتخابات كه طبعا خواستار تغييراتي خواهد شد فرصت بسيار اندكي باقي است.
رافائل گروسي، مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي: درباره روند بازگشت به برجام اين‌طور نيست كه بگوييد يك شبه به توافق سال ۲۰۱۵ برمي‌گرديم. از آن زمان تاكنون اتفاق‌هاي بسياري روي داده است. ما ديديم كه ايران موادي ساخته، محصولاتي از اين مواد (اورانيوم غني شده) توليد شده است. اگر اين مواد فروخته شود، اگر همين مواد از ايران خارج شود، چه كسي آن را كنترل خواهد كرد؟ اصولا اين وظيفه ما است. گروهي از پژوهش‌ها و فعاليت‌ها [طبق برجام] ممنوع بود و ايران اين ممنوعيت را نقض كرد. بايد ببينيم با اين وضعيت چه كار بايد كرد و ما چطور مي‌توانيم آن را كنترل كنيم.