اما و اگرهاي بازگشت امريكا به توافق هسته‌اي با ايران
بايدن هم زير قولش زد؟
مترجم: هديه عابدي
دولت جو بايدن، رييس‌جمهور جديد امريكا، همانطور كه انتظار مي‌رفت حل چالش‌هاي داخلي بزرگ كشور، به ويژه بحران كرونا و اختلافات تلخ ميان دو حزب را كه باعث ايجاد شكاف‌هاي عميق اجتماعي در سرتاسر امريكا شده در اولويت قرار داده است. در واقع جو بايدن بخش عمده‌اي از روزهاي نخست كاري خود را به حل و فصل مسائل داخلي اختصاص مي‌دهد و رسيدگي به مسائل مهم بين‌المللي را به تيم سياست خارجي خود مي‌سپارد.
راغده درغام، بنيانگذار و مدير اجرايي انديشكده بيروت، در مقاله‌اي كه پايگاه خبري تحليلي «نشنال» امارات منتشر كرده است، نوشت: آنتوني بلينكن و لويد آستين كه از سوي بايدن براي تصدي وزارت خارجه و دفاع نامزد شده‌اند كار بسيار دشواري در پيش دارند، زيرا بايد در حالي همكاري با جامعه بين‌الملل را از سر بگيرند كه اعتماد جهان به امريكا در پي چهار سال حكومت بي‌نظم دونالد ترامپ به‌شدت كاهش يافته است. تا همين جا هم اقداماتي براي رفع نگراني‌هاي متحدان در ناتو و شرق آسيا، از جمله در خصوص تعهد امريكا به امنيت آنها، انجام گرفته است. دولت بايدن وعده داده پيمان كنترل تسليحات «نيو استارت» با روسيه را پنج سال ديگر تمديد كند و وزارت خارجه امريكا نيز بازنگري در سياست كره شمالي را آغاز كرده است.
در مورد خاورميانه نيز اخبار خوبي به گوش مي‌رسد. در چند ماه اخير مساله احياي توافق هسته‌اي با ايران كه دونالد ترامپ تقريبا سه سال پيش از آن خارج شد، يكي از تكيه كلام‌هاي اصلي اعضاي كليدي دولت بايدن بوده است. اما به نظر مي‌رسد دولتمردان امريكا ديگر مثل قبل روي اين مساله تمركز ندارند. در واكنش به خروج ترامپ از برجام، ايران چندين تعهد خود ذيل توافق هسته‌اي را نقض كرد. اين موارد شامل: (ازسرگيري غني‌سازي اورانيوم با خلوص 20درصد، افزايش ذخاير اورانيوم غني‌شده با خلوص كم تا سقف 12 برابر مقدار مجاز در توافق، و آزمايش سانتريفيوژهاي پيشرفته است.) به گزارش «اعتماد»، نويسنده در حالي ادعاي نقض توافق از سوي ايران را مطرح مي‌كند كه تهران تا يك سال پس از خروج ايالات متحده از برجام در ماه مه سال 2018 به بازماندگان در توافق فرصت جبران نبود امريكا را داد كه تنها پاسخي كه از طرف‌هاي مقابل دريافت كرد تسليم شدن در برابر تحريم‌هاي يكجانبه واشنگتن بود.
راغده درغام در ادامه نوشت: بلينكن و جيك ساليوان، مشاور امنيت ملي بايدن، پيش‌تر علاقه خود را به اتخاذ يك راهبرد دو مسيره به منظور احياي برجام و لغو تحريم‌ها عليه ايران پيش از مذاكره در خصوص برنامه موشك‌هاي بالستيك اين كشور ابراز كرده بودند. از آن زمان تا‌كنون تيم بايدن تلاش كرده انتظارات را پايين بياورد. نشانه‌هايي وجود دارد كه مي‌گويد دولت بايدن قصد دارد از تاكتيك‌هاي فشار دولت ترامپ عليه ايران استفاده كند تا بتواند آنچه را كه بلينكن فعاليت‌هاي «بي‌ثبات‌كننده» ايران در بخش‌هاي مختلف خاورميانه مي‌خواند متوقف كند. بلينكن اخيرا اعلام كرد بازگشت به برجام منوط به پايبندي ايران به تعهداتش است، و در حال حاضر نيز اين پيش‌شرط از سوي ايران اجرا نشده است. وي در سخناني در كميته روابط خارجي مجلس سنا گفت: هنوز راه زيادي در پيش داريم. بايد اول ارزيابي كنيم و ببينيم آيا واقعا ايران به حرف خود عمل كرده و به تعهدات خود بازمي‌گردد، و بعد از آن نقطه كار خود را دنبال كنيم. ايوريل هينز، رييس سازمان اطلاعات داخلي امريكا نيز اعلام كرده بازگشت به برجام تصميمي نيست كه به اين زودي گرفته شود. به گفته او، بايدن تصريح كرده كه امريكا تنها در صورت بازگشت ايران به تعهدات خود به برجام بازمي‌گردد و صادقانه بگويم هنوز راه بسيار زيادي تا آن نقطه در پيش است.
دولت جديد در حوزه سياست خارجي احتمالا اولويت‌هاي ديگري هم دارد، به ويژه امنيت جمعي در شرق آسيا كه با توجه به تهديد روزافزون چين از اهميت بسزايي برخوردار است. احتمال دارد تيم بايدن به نگراني‌هاي كشورهاي خاورميانه در خصوص خطر بازگشت به مذاكره با حكومت ايران توجه كرده باشد.
شايد هم افزايش تنش‌ها ميان دولت ترامپ و حكومت ايران در ماه‌هاي گذشته منجر به تأخيري هر چند موقت در بازگشت بايدن به برجام شده باشد. با اين حال به‌رغم تغيير در واشنگتن، كشورهاي حوزه خليج فارس با دقت تحولات را دنبال مي‌كنند و دولت بايدن بايد در تلاش براي حفظ صلح با شوراي همكاري خليج فارس تعامل داشته باشد. بديهي است كه در صورت آغاز دوباره مذاكرات هسته‌اي ميان دولت بايدن و جمهوري اسلامي ايران در آينده، شوراي همكاري خليج فارس مايل است نگراني‌ها و منافع خود را در توافق احتمالي بگنجاند. در چنين فضاي مبهمي، شوراي همكاري تلاش كرده به دولت بايدن بفهماند چه درك منحصر به فردي از رفتار ايران دارد. كشورهاي جنوب خليج فارس به عنوان همسايه ايران كاملا از پيامدهاي اقدامات ايران در تنگه هرمز باخبرند.
نايف الحجرف، دبير كل شوراي همكاري خليج فارس، اخيرا در گفت‌وگويي اعلام كرد: شما امريكايي‌ها هر چقدر در مورد منطقه اطلاعات داشته باشيد، ما بيشتر از شما مطلعيم. ما شركاي مورد اعتماد يكديگر هستيم و رابطه راهبردي داريم.
در واقع دولت بايدن بايد نقش شوراي همكاري را به عنوان يك ذي‌نفع مسوول در منطقه‌اي پر از مشكل و بحران به رسميت بشناسد. با اينكه ديگر كشورها با پيامدهاي اقتصادي بحران كرونا دست و پنجه نرم مي‌كنند، اما كشورهاي حوزه خليج فارس تمركز خود را روي تنوع بخشيدن به اقتصاد و قدرت بخشيدن به جوانان خود معطوف كرده‌اند. آنها همواره حامي گفت‌وگوي سازنده با همه همسايگان، از جمله ايران بوده‌اند. (به گزارش اعتماد، نويسنده اين مطلب در حالي ادعاي آمادگي عربستان براي گفت‌وگو با ايران را مطرح مي‌كند كه جمهوري اسلامي ايران در چند سال گذشته بارها طرح‌هايي از جمله طرح صلح هرمز را براي گفت‌وگو روي ميز قرار داده و وزارتخارجه ايران نيز به‌طور متوسط هر چند روز يك بار از آمادگي تهران براي گفت‌وگو با همسايگان سخن مي‌گويد.)
جيمز جفري، نماينده ويژه سابق امريكا در امور سوريه مي‌گويد دولت بايدن به خوبي صداي منطقه را مي‌شنود. آنها بايد جواب سه سوال را پيدا كنند: اينكه چرا منطقه اينقدر براي امريكايي‌ها مهم است؛ اينكه منطقه خود براي حل و فصل اين مشكلات چه كارهايي انجام مي‌دهد و تا چه حد امريكا مي‌تواند براي حل آنها روي كشورهاي منطقه حساب كند؛ و آخر اينكه منطقه مي‌خواهد امريكا چه كاري برايش انجام دهد.
به گفته جفري، يكي از نكات بديهي در مورد امريكا اين است كه دولت بايدن مثل دولت قبلي كارهاي بسيار زيادي براي انجام دادن دارد. بنابراين بايد در ميدان روي شركايش حساب كند. خطرات عدم انجام اين كار بسيار واقعي است. الحجرف مي‌گويد آخرين چيزي كه دولت بايدن مي‌خواهد داشتن منطقه‌اي بي‌ثبات است كه بر عرضه انرژي تأثير گذاشته و اصلاحات اقتصادي در منطقه را بيش از پيش مختل مي‌كند و منجر به تنش مي‌شود.
(توضيح «اعتماد»: انتشار اين مطلب به معناي تاييد محتواي آن نيست.)