دور باطل «ننه دلاور»
بهار سرلك
«ننه دلاور و بچه‌هايش» نمايشنامه كنش‌هاي هميشگي است. از نظر ننه دلاور و همراهان او كه رفته‌رفته از شمارشان كم مي‌شود، حركت، ترجيع‌بند ثابت يا يك نوع سبك زندگي است. برتولت برشت اين نمايشنامه را سال 1939 پس از اشغال چك‌اسلواكي توسط آلمان نوشت. او قصد داشت بلايي را كه جنگ سر مردم عادي مي‌آورد به نمايش بگذارد بنابراين زمان داستان را جنگ سي ساله (1648- 1618) قرار داد كه نيمي از جمعيت اروپاي شرقي در آن كشته شدند. اين نمايش تقريبا تا به امروز به همان سبكي كه برشت خواهانش بود، نمايش داده مي‌شد؛ روي صحنه‌اي چرخان كه گاري ننه دلاور به جلو رانده مي‌شود اما در حقيقت صحنه در حركت است و گاري در مركز صحنه قرار دارد. اما در توليدي كه كمپاني «رِد لدر» از اين نمايشنامه داشته و اين روزها در انگلستان روي صحنه است، اين تماشاگر است كه با گاري زهوار دررفته اما دوست‌داشتني ننه دلاور همراه مي‌شود. همزمان كه گاري در زيرزمين خاك‌گرفته انباري در جنوب شهر ليدز مي‌چرخد و از صحنه‌اي به صحنه ديگر مي‌رود، تماشاگر آن را دنبال مي‌كند. وقتي ننه دلاور جنس‌هايش را به سربازاني با درجه‌هاي متفاوت مي‌فروشد، مخاطب نيز با او همراه مي‌شود. تماشاگر از مكاني به مكاني ديگر مي‌رود كه فرقي با يكديگر ندارند، او از ميان مناظر جنگي كه هيچ تغييري در آنها ديده نمي‌شود، عبور مي‌كند. سارا پركس در طراحي صحنه اين نمايش به جاي آراستن ديوارها، شاه‌تيرهاي زنگ‌زده ساختمان و آجرهاي ديوارها را دست‌نخورده باقي گذاشته تا اين فضا حال‌وهواي خاص خودش را ايجاد كند. مكان روي دادن داستان سرد است- هم از لحاظ عيني و هم از لحاظ استعاري- و با ملودي‌هاي بوف والي، موزيسين انگليسي، تاثير اين سردي دوچندان مي‌شود. يكنواختي محيط اطراف تماشاگر شايد نشانگر اين نكته باشد كه ننه دلاور گرفتار يك دور باطل است، ولي سرعت داستانگويي را كُند مي‌كند و گه‌گاه تماشاگر سخت مي‌تواند موقعيت خود را در اين روايت پيدا كند. جنگي كه مسبب غارت شدن و همزمان حفظ شدن اين زن شده، يكي از ويژگي‌هايي است كه به باورپذيري شخصيت او كمك مي‌كند.
شخصيت ننه دلاور (با بازي پائولين مك‌لين) با زمختي محيط اطرافش هماهنگ است؛ او بازمانده جان‌‌سختي است كه نرمي و لطافت را فراموش كرده است. شايد فقط براي چند لحظه احساسات بتواند چانه او را بلرزاند اما بلافاصله دوباره افسونگري فروشنده‌اي دوره‌گرد روي صورتش نقش مي‌بندد. جابه‌جايي‌هايي كه جنگ موجبش شده طنين‌هاي آشكاري از بحران پناهندگي اين روزهاي دنياي ما است اما راد ديكسون، كارگردان «ننه دلاور ....» در كمپاني «رد لدر»، نتوانسته حس همذات‌پنداري تماشاگر را با كساني كه از اين درگيري فراري هستند، برانگيزاند. The Guardian