اروپاي بي‌رهبر
عليرضا قزل‌تبريزي
اروپا براي ايفاي نقش فعال در نظام بين‌الملل به رهبري نياز دارد اما سران كشورهاي بزرگ اروپا (فرانسه، آلمان و انگليس) هر يك گرفتار مشكلات داخلي خود هستند.
امانوئل مكرون:
در مه 2016 با شعارهاي اروپاگرايانه بر رقيب ناسيوناليست خود غلبه كرد و به قدرت رسيد. از زمان پيروزي خود تا امروز بارها شركاي اروپايي خود را به رفرم‌هاي ساختاري در اتحاديه اروپا فراخوانده است و همچنين اصلاحات اقتصادي را در داخل كشور خود به اجرا گذاشت؛ اما اكنون در حال از دست دادن ياران خود در هيات دولت است. نيكلا اولو وزير محيط زيست فرانسه در 6 شهريور (29 آگوست) امسال به دليل نارضايتي از اقدامات دولت در زمينه حفاظت از محيط زيست و پيشرفت در مسائل مربوط به آب‌وهوا و ديگر اهداف محيط‌زيستي از سمت خود كناره‌گيري كرد. به دنبال آن، ژرار كلمب وزير كشور فرانسه نيز در 9 مهر (2 اكتبر) استعفا داد. رضايت مردم فرانسه از مكرون در ماه سپتامبر به 29% كاهش يافت درحالي كه در آگوست اين ميزان 34% و در ماه جولاي 39% بود. بسياري از مردم معتقدند اقدامات اقتصادي مكرون تنها در جهت منافع شركت و افراد ثروتمند است.
بر اساس آخرين نظرسنجي‌ها 64% افرادي كه مورد پرسش قرار گرفته‌اند، بر اين باورند كه مكرون قادر به ايجاد تغيير معنا‌داري در كاركرد و جهت‌گيري سياسي اروپا نيست و حدود 76% فرانسوي‌ها اذعان كردند كه آشنايي چنداني با طرح‌هاي پيشنهادي مكرون براي اروپا ندارند. برنامه‌هاي بلندپروازانه مكرون براي تقويت همگرايي اروپا نيز نتوانست حمايت ساير رهبران اروپايي را كسب كند.
آنگلا مركل:
مركل در سال 2005 به عنوان صدراعظم آلمان به قدرت رسيد. وي با 13 سال تجربه در دولت آلمان با سابقه‌ترين رهبر دولت‌هاي اروپايي به شمار مي‌رود؛ اما اكنون مركل در صدر يك دولت ائتلافي قرار دارد كه از رقابت‌هاي دروني رنج مي‌برد. اختلافات مركل با هورست زيهوفر وزير كشور بر سر موضوع پناهندگان نمونه بارزي از چالش‌هاي دروني كابينه‌اش است. اين اختلاف به حدي است كه زيگمار گابريل وزير امورخارجه سابق آلمان در مصاحبه‌اي با هفته‌نامه اشپيگل در جولاي امسال اقدامات زيهوفر را به اخاذي از صدراعظم تشبيه كرد و گفت: «زيهوفر با سرنوشت آلمان بازي مي‌كند. هيچ‌كس نبايد چنين اقدامي را بدون مجازات انجام دهد. بنابراين هورست زيهوفر، وزير كشور و رييس حزب سوسيال مسيحي آلمان بايد كناره‌گيري كند.... اين وضعيت همچنين براي نقش آلمان در اروپا و جهان بسيار مرگبار و مضر است. به اين ترتيب كشور ما تبديل به يك فاكتور غيرقابل پيش‌بيني مي‌شود.»
علاوه بر اين، حضور حزب راستگراي افراطي «آلترناتيو براي آلمان AFD» در انتخابات سپتامبر 2017 توانست ۱۳ درصد آرا را كسب كند و به عنوان نخستين حزب راستگراي آلمان بعد از جنگ جهاني دوم وارد بوندستاگ شود، چالش ديگري است كه از قدرت مركل مي‌كاهد. در آخرين نظرسنجي كه در 30 شهريور (21 سپتامبر) انجام شد، حزب AFD كه تنها 5 سال از تاسيس آن مي‌گذرد باكسب 18% محبوبيت، مكان دوم را به خود اختصاص داد و حزب سوسيال دموكرات آلمان كه شريك اصلي دولت ائتلافي مركل است با 28% به پايين‌ترين ميزان محبوبيت در20 سال گذشته تنزل كرده است.
همواره از محور آلمان- فرانسه به عنوان موتور پيشبرد اروپا نام برده شده است، اما باوجود تمام ملاقات‌هاي دوجانبه رهبران دو كشور، تاكنون آلمان‌ها پشتيباني جدي و عملي از پيشنهادات فرانسه به عمل نياورده‌اند. مركل از آن بيمناك است كه پيشنهاد مكرون مبني بر «اروپا با چند سرعت Multispeed Europe » منجر به دسته‌بندي‌هاي متفرق در درون اتحاديه اروپا بشود.
ترزا مي:
در شرايطي كه خروج بريتانيا از اتحاديه اروپا همچنان مهم‌ترين موضوع و عامل شكل‌گيري يك دوقطبي مهم و سرنوشت‌ساز براي مردم به شمار مي‌رود، حزب محافظه‌كار نيز در درون خود نيز شاهد شكاف عميقي ميان طرفداران برگزيت نرم و برگزيت سخت است. استعفاي دو وزير از دولت ترزا مي و كمك 4 نماينده حزب رقيب (حزب كارگر) براي جلوگيري از تصويب طرح گروهي از نمايندگان محافظه‌كار موسوم به «شورشي‌ها» مبني بر آنكه در صورت شكست مذاكرات تجاري با اتحاديه اروپا، دولت مكلف به باقي ماندن در نظام گمركي اروپا باشد، نشان از مشغوليت‌هاي داخلي اين رهبر اروپايي دارد.
در واقع برگزيت اين كشور بزرگ اروپايي را- حداقل براي مدت قابل توجهي- به يك بازيگر كوچك و غير‌فعال اروپايي تبديل كرده است و نبايد انتظار داشت در جهت‌دهي به اروپا مشاركت داشته باشد. در اين وضعيت، دو قدرت بزرگ ديگر اروپايي يعني آلمان و فرانسه نيز نمي‌توانند جاي خالي بريتانيا را پر كنند.
در شرايطي كه اروپا به شدت نيازمند يك رهبريت منسجم براي دستيابي به جايگاه مطلوب براي بازيگري در معادلات بين‌المللي است، دونالد ترامپ نيز با اقدامات و تصميمات غيرقابل پيش‌بيني خود، اروپا و به ويژه سه كشور بزرگ قاره سبز را بر سر دوراهي انتخاب‌هاي مهم و استراتژيك
قرار داده است.
كارشناس ارشد روابط بين‌الملل