تقويت چتر دفاعي دمشق در برابر اسراييل

روسيه بعد از 5 سال تعلل به خاطر مصالح اسراييل، عاقبت اعلام كرد كه به زودي سامانه‌هاي موشكي پيشرفته اس-‌300 را به خاك سوريه منتقل مي‌كند. بر اساس اطلاعيه وزارت دفاع روسيه قرار است سامانه پيشرفته موشك‌هاي زمين به هواي اس-300 ظرف دو هفته آينده به خاك سوريه منتقل مي‌شود و در اختيار دمشق قرار گيرد. هر چند به گزارش راشا تودي، ديميتري پسكف، سخنگوي كرملين تاكيد كرده است كه «تحويل سامانه ضدهوايي اس-300 به سوريه عليه هيچ كشور ثالثي نيست» اما روشن است كه اجراي اين تصميم مستقيما به سقوط يك هواپيماي روسي در آسمان سوريه در هنگام حمله هوايي اسراييل مربوط است. به گفته سرگئي شيگو، وزير دفاع روسيه نظاميان سوري قبلا براي استفاده از اين سامانه آموزش ديده‌اند و بلافاصله بعد از مستقر شدن اين سامانه امكان استفاده از آن را براي حفاظت از آسمان سوريه در برابر پرندگان متجاوز خواهند داشت. دولت بشار اسد قرارداد خريد سامانه‌هاي اس-300 را سال 2010 با مسكو امضا كرده‌ بود، قراردادي با ارزشي معادل يك ميليارد دلار براي دريافت 6 سامانه موشك زمين به هواي اس-300 كه قرار بود تا بهار سال 2014 كاملا اجرايي شود. اما اجراي اين قرارداد به دليل بحران داخلي سوريه و فشارهاي خارجي متوقف ماند. سرگي شويگو روز گذشته تاكيد كرد «ما قرار بود اين سامانه‌ها را سال 2013 به سوريه تحويل بدهيم، اما براي احترام به درخواست اسراييل اجراي اين قرارداد را معلق كرديم. اما حالا اين تجهيزات را به سوريه مي‌فرستيم، نظاميان سوريه قبلا براي استفاده از آنها آموزش ديده‌اند.» سرگئي شويگو تاكيد كرده است كه انتقال اين تجهيزات به دستور شخص ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه انجام مي‌شود و قرار است چندين گام همزمان براي تقويت پدافند هوايي ارتش سوريه برداشته‌ شود. با اين حال وزارت خارجه روسيه تاكيد كرده است: «روابط مسكو و تل‌آويو، عظيم‌تر و جامع‌تر از آن است كه با حادثه هدف قرار گرفتن اين هواپيماي نظامي آسيب ببيند.» ميخاييل بوگدانوف معاون وزير خارجه روسيه، هم اعلام كرد كه تحويل سامانه دفاع اس-۳۰۰ به سوريه، «حق» روسيه است و اطمينان داد كه اين امر تاثيري بر روابط مسكو و تل‌آويو نخواهد گذاشت.

گفت‌وگو تلفني پوتين و اسد

ولاديمير پوتين رييس‌جمهوري روسيه، روز دوشنبه با همتاي سوري‌اش بشار اسد تماس تلفني برقرار كرد و با يكديگر درباره آخرين تحولات سياسي در سوريه و توافق ادلب و نحوه اجراي آن گفت‌وگو كردند. بشار اسد در اين گفت‌وگو تلفني به پوتين و ملت روسيه به خاطر حادثه سقوط هواپيماي نظامي روسيه «ايلوشين۲۰» و كشته‌شدن ۱۵ نظامي روسي تسليت گفت. از سوي ديگر، پوتين اسراييل را مسوول ساقط‌شدن هواپيماي روسي خواند و به بشار اسد اطلاع داد كه روسيه سامانه‌هاي دفاع هوايي سوريه را تقويت و اين كشور را به سامانه مدرن «اس- ۳۰۰» مجهز خواهد كرد.

حمله‌اي كه كار دست تل‌آويو داد

هدف قرار گرفتن هواپيما ايلوشين 20 ارتش روسيه در آسمان سوريه و كشته شدن 15 نظامي روس، مسكو را به‌شدت نسبت به حملات گاه و بي‌گاه اسراييل به سوريه و خطراتي كه ممكن است اين حملات براي نظاميان روس و ثبات سوريه ايجاد كند، نگران كرده است. وزارت دفاع روسيه در بيانيه خود تاكيد كرده است كه «شرايط نسبت به گذشته تغيير كرده، اما اين تقصير ما نيست.» روز شنبه ژنرال ايگور كوناشنكف، سخنگوي وزارت دفاع روسيه در نشست خبري ويژه گزارش نهايي هدف قرار گرفتن هواپيماي روسيه را در اختيار رسانه‌ها قرار داده ‌بود و گفته‌ بود كه مسووليت سقوط اين هواپيما و كشته ‌شدن نظاميان روسي كاملا بر عهده اسراييل است. اسراييل مدعي است كه هواپيماي نظامي روس با موشك‌هاي ضدهوايي سوريه هدف قرار گرفته و بي‌مبالاتي در اين حمله از سوي سوريه اتفاق افتاده است. اما در گزارش وزارت دفاع روسيه اعلام شده است كه ارتش اسراييل تنها يك دقيقه قبل از انجام عمليات، از طريق خط تماس اضطراري اجراي اين عمليات را به روس‌ها خبر داده‌اند و فرصت كافي به هواپيماي روس براي خروج از منطقه نداده‌اند، ضمن اينكه اين جنگنده‌ها بعد از آغاز عمليات پدافند هوايي سوريه به صورت عامدانه هواپيماي روس را به عنوان سپر خود در برابر موشك‌هاي ضدهوايي قرار داده‌اند.

كوناشنكف حتي يك گام فراتر گذاشته است و گفته است: «اسراييلي‌ها يا هيچ احترامي براي سطح روابط با روسيه قائل نيستند يا اينكه هيچ كنترلي روي فرماندهان خود و افسران مسوول ندارند تا جلوي آنها را از عملياتي كه به تراژدي اينچنيني منتهي مي‌شود، بگيرند.» كوناشنكف گفته است كه روسيه از زمان آغاز توافق هماهنگي نظامي با اسراييل تاكنون 310 پيام براي اسراييل ارسال كرده است در حالي كه در برابر تل‌آويو فقط 25 بار حملات خود را با مسكو هماهنگ كرده در حالي كه بيش از 200 عمليات نظامي طي يك سال و نيم گذشته در آسمان سوريه اجرا كرده است.

تل‌آويو ناسپاس

سخنگوي وزارت دفاع روسيه تاكيد كرد: «به نظر مي‌رسد رفتار آنها نسبت به همه كارهايي كه در اين مدت فدراسيون روسيه براي‌شان انجام داده، ناسپاسانه است.» اين ژنرال روس فهرستي از اقداماتي كه روسيه در ماه‌هاي گذشته براي راضي نگه داشتن تل‌آويو انجام داده‌ بيان كرد، از جمله براي اولين‌ بار از يك تريبون رسمي دولتي روسيه ادعا كرد كه مسكو به خواست تل‌آويو از تعدادي از نيروهاي متحد ايران خواسته است تا از بلندي‌هاي اشغالي جولان دور شوند. بر اساس ادعاي ايگور كوناشنكف «مسكو تلاش كرده است كه نيروهاي مورد حمايت ايران را از بلندي‌هاي جولان 140 كيلومتر به سمت شرق دور كند و 1050 نيروي نظامي، 24 سكوي پرتاب كاتيوشا و موشك تاكتيكي و 145 واحد از تجهيزات ديگر نظامي را از منطقه خارج كرده است.» به گفته ژنرال كوناشنكف «روسيه همچنين تلاش مي‌كند تا امنيت اماكن مقدس يهودي در شهر حلب را حفظ كند و تلاش كرده است تا عمليات كاوش براي يافتن اجساد نظاميان اسراييلي كه در جنگ‌هاي گذشته مفقود شده‌اند به ثمر برساند.» اين نظامي روس همچنين تلويحا به همكاري تل‌آويو با داعش اشاره كرده است و گفت: «در عمليات جست‌وجو باقي مانده اجساد اسراييلي گاهي در نقاطي كه ‌گراي آن توسط اسراييل به ارتش روسيه داده ‌شده ‌بود با آفندهاي جدي گروه داعش مواجه شديم.»

آيا اس-300 جلوي حملات اسراييل
را مي‌گيرد؟

حتي اگر روسيه به وعده جديد خود عمل كند و سامانه‌هاي موشكي اس-‌300 را به خاك سوريه منتقل كند، باز هم توانايي اسراييل براي حمله به خاك سوريه كاملا از بين نمي‌رود، بلكه هزينه‌ها و ريسك چنين حملاتي افزايش پيدا خواهد كرد. به گفته نيكولاي سوركف، پژوهشگر ارشد موسسه اقتصاد جهاني و روابط بين‌المللي در مسكو، كارايي سامانه‌هاي موشك زمين به هواي اس-300 كاملا به تعداد سكوها و ميزان مهارت كاربرانش بستگي دارد، در برابر اينكه اسراييل حاضر باشد ريسك بيشتري بپذيرد يا اينكه راه‌هاي بسيار پرهزينه‌تري را انتخاب كند، به انتخاب تل‌آويو بستگي دارد. به گفته اين كارشناس امنيتي «اسراييل ممكن است براي دور زدن توانايي اين سامانه‌ها از پهپادهاي مسلح استفاده كند يا اينكه به جاي جت‌هاي جنگنده تعداد زيادي موشك كروز به كار ببرد. به هر حال چند سال پيش كه اولين ‌بار مساله انتقال سامانه اس-‌300 به سوريه مطرح شد، اسراييلي‌ها در گفت‌وگوهايي كه با آنها داشتم چنين گزينه‌هايي را به عنوان راهكار جايگزين خود اعلام مي‌كردند. با اين حال قطعا چنين راهكارهايي براي آنها بسيار مشكل‌تر، پيچيده‌تر، ريسك‌آميزتر و پرهزينه‌تر خواهد بود.» تا پيش از اين، پيشرفته‌ترين سامانه ضدهوايي مستقر در سوريه، سامانه موشكي اس200 بود كه در دوران شوروي به دمشق تحويل داده ‌شده ‌بود. عملكرد اين سامانه‌ها طي ماه‌هاي گذشته در برابر حملات هوايي گاه و بي‌گاه اسراييل به سوريه به اندازه كافي كارآمد نبود و فقط بخشي از موشك‌هاي شليك شده توسط جنگنده‌هاي اسراييلي را رهگيري مي‌كرد. با اين حال با سامانه موشكي اس-300 احتمالا رهگيري همزمان چندين موشك و جت جنگنده در آسمان سوريه براي پدافند هوايي اين كشور ميسر مي‌شود كه مي‌تواند در برابر حملات هوايي اسراييل بسيار نسبت به گذشته موثرتر باشد و خطر هدف قرار گرفتن جت‌هاي امريكايي تل‌آويو را بسيار بالا ببرد. سوركف در عين حال معتقد است: «قطعا مسكو و تل‌آويو خواستار به خطر انداختن بنيان رابطه‌شان نيستند و در شرايطي كه مسكو خويشتن‌داري بيشتري مي‌كند، تل‌آويو هم در آينده بسيار محتاط‌تر عمل خواهد كرد.»

بستن آسمان سوريه روي اسراييل

فرانس كلينتسويچ، عضو ارشد كميته دفاع و امنيت شوراي فدراسيون روسيه (سنا) در گفت‌وگو با خبرگزاري ريانووستي اعلام كرد كه اين كشور مي‌تواند اقداماتي براي ممانعت از وقوع مجدد حادثه پيش ‌آمده با نيروي هوايي اسراييل انجام دهد و روسيه امكانات لازم را دارد تا آسمان سوريه را به طور كامل به‌ روي هواپيماهاي اسراييلي ببندد. كلينتسويچ در پاسخ به اين سوال كه اين فاجعه رخ‌ داده چه تغييري بر روابط روسيه و اسراييل خواهد داشت، گفت: «واضح است كه تصميم‌گيري درباره اين مساله در صلاحيت رهبران كشور است و من فقط مي‌توانم فرضيه خود را بيان كنم. به‌عقيده من با توجه به روابط حسنه بين مسكو و تل‌آويو در اين باره تصميم‌گيري خواهد شد. البته اقدامات شديداللحن از جمله لغو برقراري رژيم بدون رواديدي بين دو كشور، بعيد نيست. حال نمي‌خواهم از تصميمات جدي‌تر در اين رابطه صحبت كنم». اين سناتور روس تأكيد كرد: «البته مسلما اقدامات خاص در رابطه با اسراييل در نظر گرفته خواهد شد، براي مثال ما منابع لازم براي اين را در اختيار داريم كه آسمان سوريه را به طور كامل به ‌روي هواپيماهاي اسراييلي ببنديم و اين تنها يكي از گزينه‌هاي پيشِ‌روست».