اظهارات مبهم در مورد خروج نيروهاي ايران و حزب‌الله از سوريه
مسكو،چه سودايي در سر مي‌پروراند؟
شهاب شهسواري
تازه‌ترين سفر خارجي بشار اسد، رييس جمهور سوريه بعد از سه روز همچنان خبرساز است. سومين سفر بشار اسد به روسيه از زمان آغاز بحران در اين كشور، با تحولي تازه همراه بود، قول ولاديمير پوتين براي خروج همه نيروهاي خارجي مستقر در اين كشور از جمله ايران. خبرگزاري تاس روسيه و ساناي سوريه خبر دادند كه در بخشي از اين ديدار، ولاديمير پوتين، رييس جمهور روسيه به همتاي سوري‌اش وعده داده‌است كه «به محض آغاز روند سياسي در سوريه، تمامي نيروهاي خارجي از اين كشور خارج خواهند شد.» يك روز بعد از اين اظهارات، فرستاده ويژه پوتين در امور سوريه بود كه منظور دقيق پوتين را روشن كرد. به گزارش اسپوتنيك، الكساندر لاورنتيف، كه يك روز بعد از ديدار دو رييس جمهور در شهر ساحلي سوچي، به سوالات خبرنگاران پاسخ مي‌گفت، در برابر اين پرسش كه «منظور از نيروهاي خارجي چيست؟» پاسخ داد: «صحبت از تمامي يگان‌هاي نظامي خارجي در سوريه است، اين شامل آمريكا، تركيه، حزب‌الله و قطعا ايراني‌ها خواهد شد.» لاورنتيف در ادامه در مورد نيروهاي روس حاضر در خاك سوريه هم توضيح داد كه اين عقب‌نشيني شامل نيروهاي ارتش روسيه نخواهد شد، چراكه روسيه دو پايگاه نظامي دائمي در خاك سوريه دارد، اما زماني كه ثبات كامل بر سوريه حاصل شود، اين نيروها به دو پايگاه مذكور بازخواهند گشت و خارج از پايگاه‌ها حضوري نخواهند داشت. مشخص نيست اين اظهار نظر جديد رييس جمهور روسيه به معناي اختلاف نظر ميان تهران و مسكو در مورد آينده سوريه است، يا تنها اشاره‌اي به غيرنظامي‌سازي خاك سوريه بعد از آغاز روند سياسي و تمام شدن بحران. اما زمان‌بندي اين اظهار نظر، باعث مي‌شود كه بعد از 7 سال كمك ايران به بشار اسد براي مبارزه با گروه‌هاي مسلح، روس‌ها به عنوان حامي ديگر بشار اسد كه از 3 سال پيش وارد خاك سوريه شده‌اند، قصد دارند براي جدايي او از تهران فشار بيشتري وارد كنند.
اثر بي‌بي
سفر ناگهاني بشار اسد به سوچي، كمتر از 10 روز بعد از سفر بنيامين نتانياهو، نخست‌وزير رژيم صهيونيستي به مسكو انجام شد. همزمان با همين سفر بود كه درگيري سنگيني ميان نيروهاي ارتش سوريه و رژيم صهيونيستي در بلندي‌هاي جولان رخ داد. اسراييل، ايران را عامل اين درگيري معرفي كرده‌بود و ادعا كرد كه در واكنش به حملات نيروهاي ايراني، چندين پايگاه متعلق به ايران را در خاك سوريه هدف قرار داده‌است، اما ايران اين ادعا را تكذيب و ارتش سوريه نيز اسراييل را به عنوان آغازكننده درگيري معرفي كرد. با وجود اين تحولات، دولت روسيه كه به تازگي ميزبان نخست‌وزير رژيم صهيونيستي بود تلاش كرد تا موضعي بي‌طرفانه در مورد اين رويداد بگيرد و همه طرفين را به خويشتنداري دعوت كرد. بنيامين نتانياهو قبل از سفرش به روسيه در پاسخ به سوالي در مورد احتمال خواست روسيه براي جلوگيري از تجاوزهاي اسراييل به خاك سوريه، به خبرنگاران گفته‌بود: «با توجه به آنچه در حال حاضر در سوريه رخ مي‌دهد، لازم است كه هماهنگي ميان ارتش روسيه و نيروهاي دفاعي اسراييل ادامه پيدا كند. در ديدارهاي گذشته با توجه به بيانيه‌ها يا اظهاراتي كه به طرف روسي نسبت داده‌شد، مي‌شد برداشت كرد كه آنها قصد ندارند آزادي عمل ما را محدود كنند يا به ديگر منافع‌مان آسيبي برسانند. در نتيجه در اين سفر هيچ مبنايي ندارد كه تصور كنيم شرايط ديگري پيش بيايد.»
به نظر مي‌رسد كه اثر سفر بنيامين نتانياهو، همچنان در «بيانيه‌ها و اظهارات طرف روسي» وجود دارد، چرا كه هرچند الكساندر لاورنتيف، فرستاده ويژه رييس جمهور روسيه در امور سوريه به صورت مستقيم به نام «حزب‌الله و ايران» به عنوان نيروهاي خارجي كه بايد خاك سوريه را ترك كنند، اشاره كرده‌است، اما خبري از نام رژيم صهيونيستي در اظهارات او نيست. رژيم صهيونيستي سال‌هاست كه بخش‌هايي از خاك سوريه در بلندي‌هاي جولان را در اشغال خود دارد و همچنين طي ماه‌هاي گذشته چندين بار در عمليات‌هاي تهاجمي به نقاط مختلف خاك سوريه حمله كرده است. همزمان اسراييل ادعا مي‌كند كه به دليل حضور نيروهاي حزب‌الله و مستشاران نظامي ايراني در خاك سوريه، نگران امنيت رژيم خود است. به نظر مي‌رسد مقام‌هاي مسكو همچنان تحت تاثير فضاي ديدار نتانياهو از مسكو قرار دارند. هرچند آدام گري، تحليلگر وب‌سايت يوريژيا فيوچر در يادداشتي دليل اشاره نشدن به نام اسراييل در گفته‌هاي لاورنتيف را اينگونه توصيف مي‌كند: «سازمان ملل موضع روشني در برابر اشغال جولان سوريه دارد كه به لحاظ فني حتي ايالات متحده آمريكا به عنوان اصلي‌ترين پشتيبان اسراييل آن را به عنوان سياست خود انتخاب كرده‌است. در نتيجه به نظر مي‌رسد كه روس‌ها دليلي نمي‌بينند كه در مورد اين موضوع روشن، اظهارنظر بيشتري كنند.»
همه بايد بروند به جز اسد
آدام گري، سياست كلي روسيه را در قبال سوريه در يك جمله خلاصه مي‌كند: «همه بايد بروند به جز اسد.» اين شعار كاملا در برابر شعار دولت‌هاي غربي و عربي مخالف دولت اسد قرار مي‌گيرد كه معتقدند تنها راه حل بحران سوريه، رفتن اسد است. اما به نوشته اين تحليلگر، دولت روسيه تلاش مي‌كند تل‌آويو را به باقي ماندن اسد در قدرت راضي كند. در اين راستاروسيه به تل‌آويو وعده داده‌است كه تمام تلاش خود را براي عقب‌نشيني ايران و حزب‌الله از خاك سوريه به كار بگيرد تا همزمان بين هدف مسكو، براي ماندن اسد در قدرت و هدف تل‌آويو براي «غيرايراني‌سازي سوريه» تعادل ايجاد كند. به نوشته اين تحليلگر: «بيانيه لاورنتيف نشان مي‌دهد كه هيچ ترديدي در مورد هدف روسيه در اين زمينه باقي نمانده‌است.» روسيه در عين حال در مورد خروج نيروهاي آمريكايي از خاك سوريه نيز نه در خفا، بلكه بارها به صورت علني اظهار نظر كرده‌است و در مورد آمريكا چيز پنهاني در گفته‌هاي لاورنتيف وجود ندارد. همزمان مسكو روي وعده آنكارا براي خروج تركيه از خاك سوريه «پس از شكست نيروهاي وابسته به پ‌ك‌ك» حساب كرده‌است.