آقاي جناب؛ مراقب باش «نقطه‌قوت‌هايت» را كف نزنند
احمد پورنجاتي
گمان مي‌كنم در زندگي همه ما موقعيت‌هايي پيش آمده كه در واكنش به سخن يا رفتار كسي با شگفتي و ناخرسندي گفته باشيم: «به هيچ‌وجه توقع نداشتم. شما كه فلان ادعا را داشتيد، اين سخن يا رفتار متضادتان چه معني دارد؟!» البته اين واكنش نرم و لطيف در واكنش به طرفي است كه هنوز از دايره اعتمادمان بيرون نرفته و پرسش و ابراز شگفتي و ناراحتي‌مان از سر نگراني و دلسوزي براي اوست. وگرنه حساب كسي كه رفتارش ما را به اين نتيجه برساند كه به كلي و از اساس، ادعاهايش توخالي و فضيلت‌ها و نقطه قوت‌هايش نمايشي بوده‌اند، به كلي جداست. مقصود من در اين نوشته همان گروه اول است.
فرقي نمي‌كند كه يك فرد - خانم يا آقا، مادر و پدر يا فرزند، يك آموزگار- باشد يا مديريك سازمان و كارگاه و نهاد يا رييس يا عضوي از يك دولت يا حتي كليت يك نظام.
اگر يك رييس‌جمهورچه به لحاظ شخصيت حقيقي و چه در مقام شخصيت حقوقي‌اش، ويژگي‌هاي اخلاقي و ديدگاه‌ها ونگرش‌ها و رفتار و مشي و منش پسنديده يا برخوردار از ويژگي‌هاي مثبت و مقبول افكار عمومي از خود ارايه داده و كم يا بيش در بيان و عمل نيز كوشيده به گونه‌اي ملموس و قابل سنجش، آن ويژگي‌ها و داعيه‌ها و فضيلت‌ها را پاس بدارد، همواره بايد مراقب يك دامچاله خطرناك باشد: «آستانه وادادگي اضطراري در برابر هل داده شدن و كشانده شدن به پرتگاه واكنش معكوس و از كف دادن آن مزيت‌ها و فضيلت‌ها».
آن كس كه بتواند براي خرد كردن شخصيت اخلاقي يك انسان اخلاق مدار و شكيبا و روادار در برابر رفتار ناسزاي ديگري، او را به گونه‌اي عصباني كند كه چه بسا درحواس پرتي . خشم، با سخن يا رفتاري ناسزا كه از او توقع نمي‌رود واكنش نشان دهد، برنده بازي و رباينده اندوخته فضيلت آن انسان با شخصيت است، دست‌كم در نظرگاه افكار عمومي. اين قاعده تنها به ويژگي‌هاي اخلاقي آدم‌ها به ويژه آنان كه در مقام مسووليت اجتماعي‌اند محدود نمي‌شود. نوع نگرش در سياست‌ها و برنامه‌ها و رويكردها در همه زمينه‌هاي اجتماعي، اقتصادي، فرهنگي، سياسي (داخلي و خارجي) و نيز امنيتي اهميت برجسته‌تري دارند. پيشنهاد من اين است كه شخص جناب رييس‌جمهوري و البته همكاران ارشد ايشان در مجموعه دولت، فهرستي از مزيت‌هاي نسبي يا نقاط قوت نگرش و منش و روش خود را كه از آستانه انتخابات دوره يازدهم و در ادامه‌اش دوره دوازدهم همواره بر آنها تاكيد داشته‌اند و پاره‌اي از آنها كم و بيش در كارنامه عملي‌شان نيز مشاهده شده، همچون تابلويي از يك شناسنامه روبروي ميزكار خود به ديوار تماشاي هر روزه نصب كنند تا همواره حواس‌شان باشد كه به بهانه هيچ توجيه اضطراري يا واكنش حاصل ازآنتريك هدفمند هر موجود موذي براي عصباني كردن آنان، دچار آن دامچاله كه اشاره رفت، نشوند. نبايد اجازه دهد، نقطه قوت‌هايش به نقطه ضعف تبديل شود. احترام و التزام به اصل آزادي گردش اطلاعات و شكستن ديوارهاي ابهام و بي‌اطلاعي مردم از آنچه با سرنوشت آنان پيوند دارد، ايجاد فضاي امن براي شهروندان به جاي فضاي امنيتي، فراهم‌سازي دسترسي آسان به فضاي مجازي و بهره‌گيري سازنده از شبكه‌هاي اجتماعي، افزايش روزافزون فضاي نقد‌پذيري و شنيدن اعتراض و پاسخگويي و گفت‌وگوي مدني قانونمند و البته برخوردار از حمايت قانوني، رويكرد تعامل سازنده حداكثري در عرصه سياست خارجي و ادامه رويكرد برد- برد در حل و فصل مسائل بين‌المللي و منطقه‌اي، تلاش ملموس براي شفاف‌سازي كارنامه همه دستگاه‌هايي كه از بودجه عمومي تغذيه مي‌كنند، پرهيز از ملاحظه كاري در بيان چالش‌هاي پيش روي دولت و سرانجام، پذيرش انتقادهاي كارشناسانه از سوي هركس با هر گرايش موافق يا منتقد يا مخالف سياسي دولت و اقدام عملي محسوس براي اصلاح آن. از موضع نگاه «توهم توطئه» نه، اما اميدوارم دولت روحاني حواسش باشد كه مبادا نقطه قوت‌هايش را به نقطه ضعف تبديل كنند.