مذاكرات نمايندگان عاليرتبه ايران و امريكا در عمان -خواه به شكل مستقيم برگزار شود يا غيرمستقيم-تحليل‌ها در باب نتايج احتمالي را افزايش داده است. گروهي با اشاره به شخصيت معامله‌گر ترامپ بر اين باورند كه رييس‌جمهوري امريكا از همه اهرم‌هاي خود استفاده خواهد كرد تا به توافقي با تهران دست يابد، اما گروهي ديگر بدبين هستند و با استناد به مواضع رسمي تهران از منظري ديگر رايزني‌هاي پيش رو را تحليل مي‌كنند و مدعي‌اند، شانس نتيجه‌بخش بودن گفتوگوها به متغيرهاي مختلفي منوط است. به اين منظور، روزنامه اعتماد با هدف تحليل و بررسي نتايج احتمالي رايزني‌هاي ديپلماتيك دوجانبه ميان ايران و امريكا و سناريوهاي احتمالي در صورت شكست احتمالي گفتوگوها با مرتضي مكي، كارشناس مسائل بين‌الملل گفت‌وگو كرده است. مكي ضمن اشاره به بررسي نقش و جايگاه ترامپ در گفت‌وگوهاي ميان تهران و واشنگتن از منظر روان‌شناسي سياسي، فضاي جديد براي مذاكرات غيرمستقيم دوجانبه را متفاوت‌تر از مذاكرات يك دهه گذشته ميان ايران و امريكا توصيف كرده؛ گزاره‌اي كه مي‌تواند منتج به نتايج مثبتي براي طرفين باشد. مشروح اين گفت‌وگو را در ادامه مي‌خوانيد:
در شرايط كنوني شاهد رويكرد دوگانه در باب شكل رايزني‌ها هستيم، بدين معنا كه ترامپ از گفت‌وگوي مستقيم مي‌گويد و مقام‌هاي رسمي كشورمان بسان گذشته بر رايزني غيرمستقيم با لحاظ كردن خطوط قرمزشان تاكيد دارند، با لحاظ كردن اين گزاره‌ها هدف ترامپ از موضع‌گيري روز دوشنبه در حضور نخست‌وزير اسراييل را چگونه ارزيابي مي‌كنيد؟
مواضع و رويكرد اخير دونالد ترامپ در حضور بنيامين نتانياهو، نخست‌وزيري اسراييل مساله جديدي نيست. به بيان ديگر، موضع ترامپ در قبال مذاكره با ايران تغيير نكرده است و هرگز به رايزني و مذاكرات پنهان اعتقادي نداشت. ترامپ جزو معدود سياستمداران و رهبراني است كه به شكل عجيبي شيفته ديده شدن در رسانه‌ها است و همواره به دنبال آن است تا با سخنان يا حتي بيان برخي از جنبه‌هاي پيدا و پنهان سياست و ديپلماسي‌اش، در كانون توجه رسانه‌هاي جهان قرار بگيرد. لازم به ذكر است كه ترامپ درصدد است تا با بهره‌گيري از ديپلماسي عمومي ضمن به چالش كشيدن طرف‌هاي مقابل، يك چهره سياسي مقتدر از خود به تصوير مي‌كشيد؛ او با درك نقش و جايگاه رسانه‌ها در تاثيرگذاري بر افكار عمومي به نوعي مي‌خواهد تا از اين ظرفيت در راستاي پيشبرد اهداف سياسي خود استفاده نمايد. ترامپ در رابطه با ايران سعي كرده است تا موضع شفاف‌تري را اتخاذ نمايد. نامه اخير ترامپ به مقام معظم رهبري بيشتر نشان از پيشدستي واشنگتن براي از سرگيري مذاكرات مي‌باشد. با بررسي روان‌شناسي سياسي و شخصيت ترامپ مي‌توان به اين نكته دست يافت كه او اولين قدم را براي مذاكره برداشت و سخنان اخير آقاي عباس عراقچي وزير خارجه كشورمان نيز حاكي از پذيرش ضمني اين ايده است. لازم به ذكر است كه مساله مذاكرات دو جانبه ميان ايران و ايالات‌متحده حتي در دوره روساي جمهور قبل از ترامپ نيز انجام مي‌شد، اما گفتوگوها و رايزني‌هاي اخير ميان تهران و واشنگتن كمي با دوره‌هاي قبل متفاوت است؛ در اين دوره ترامپ بيشتر سعي دارد با اتكا به ديپلماسي عمومي و رسانه اهداف خود در اين مذاكره را دنبال كند.
براساس گفته‌هاي مقام‌هاي رسمي كشورمان قرار است رايزني‌ها در عمان با حضور آقاي عراقچي و استيو ويتكاف برگزار شود، به باور شما چرا ترامپ يك سرمايه‌دار نزديك به خود و نه يك ديپلمات را مسوول رايزني‌هاي حساس با ايران برگزيده است؟
ترامپ جزو طبقه مرفه و ثروتمند جامعه امريكا است و همان‌طور كه مي‌دانيد او قبل از ورود به دنياي سياست، به امر تجارت مشغول بود و رويكردها و سياست‌هاي رييس‌جمهوري امريكا نيز به نوعي متاثر از اين رويكرد اقتصادي او است. بسياري از اعضاي حلقه نزديك به ترامپ نيز متشكل از تجار و سرمايه‌داران هستند؛ به نظر مي‌رسد كه انتصاب اين افراد در پست‌هاي سياسي حساس بيشتر به خاطر قرابت فكري اين طيف با شخص دونالد ترامپ باشند، اين همفكري اختلاف‌نظرها در درون حلقه نزديك را به حداقل مي‌رساند و در مقايسه با سياستمداران مستقل، وفاداري و اطاعت‌پذيري بيشتري از شخص رييس‌جمهور امريكا دارند. انتخاب ويتكاف به عنوان نماينده ترامپ در مذاكرات تهران-واشنگتن را مي‌توان به فال نيك گرفت، زيرا ويتكاف در مقايسه با ديگر شخصيت‌هاي سياسي امريكا، رويكرد مثبت و خوشبينانه‌اي نسبت به مذاكرات دارد و اين فرصت مناسبي را براي جمهوري اسلامي ايران فراهم مي‌كند تا با اميدواري بيشتري مذاكره با ايالات‌متحده امريكا را از سر بگيرد.
به باور شما با توجه به تاكيد ايران بر خطوط قرمز خود در باب برنامه هسته‌اي، موشكي و فعاليت‌هاي منطقه‌اي و همچنين خواسته‌هاي جاه‌طلبانه رييس‌جمهوري امريكا شانس اينكه رايزني به مرحله‌اي برود كه به واسطه‌اش باب گفت‌وگوهاي مستقيم هموار شود چه ميزان است؟
ترامپ در موضوعات غيرمرتبط با ايران نيز همواره خواسته‌هاي حداكثري را مطرح كرد اما درنهايت به حداقل‌ها بسنده كرد. به عنوان نمونه ترامپ در جريان كمپين انتخاباتي خود، مدعي بود كه در صورت پيروزي در انتخابات رياست‌جمهوري قادر است تا جنگ اوكراين را در عرض 24 ساعت خاتمه دهد و طرفين درگير را پاي ميز مذاكره بكشاند، اما امروز بيش از سه ماه است كه از مراسم تحليف او به عنوان رييس‌جمهور مي‌گذرد درحالي كه جنگ در اوكراين همچنان ادامه دارد و هنوز چشم‌اندازي براي پايان دادن به اين منازعه وجود ندارد. در رابطه با فرمان اعمال تعرفه‌هاي گمركي نيز سناريوي مشابهي رخ داد، خواسته‌هاي حداكثري و در نهايت اكتفا به خواسته‌هاي حداقلي. فشار حداكثري عليه ايران در دوره‌هاي روساي جمهور قبل از ترامپ نيز مطرح شد اما در نهايت ناكام ماند. شرايط سياسي-اجتماعي و اقتصادي ايران با كره‌شمالي بسيار متفاوت است. اگرچه ايران و محور مقاومت در ماه‌هاي اخير، با برخي چالش‌هايي در منطقه روبه‌رو شدند اما با اين وجود، ايران اين شانس براي مذاكره در شرايطي برابر و عادلانه‌تر را دارا مي‌باشد. برنامه هسته‌اي همواره تنها خط قرمز ايران در مذاكرات بوده است. در دوره رياست‌جمهوري باراك اوباما، رييس‌جمهوري وقت امريكا نيز بر مقابله با برنامه هسته‌اي ايران و لزوم مذاكره بر سر آن تاكيد داشت اما درنهايت ايران به اين خواسته‌ها تن نداد و در قالب 1+5 وارد مذاكره با امريكا شد. ويتكاف نيز به خوبي اين نكته را درك مي‌كند كه برنامه هسته‌اي ايران مساله‌اي نيست كه مقامات ايراني بخواهند بر سر آن مذاكره كنند. موضع قاطعانه و سرسختانه تهران بر سر برنامه هسته‌اي در برابر خواسته‌هاي جاه‌طلبانه ترامپ در اين مساله مي‌تواند منتج به بي‌نتيجه ماندن اين مذاكره شود و اين يك شكست ديپلماتيك براي ايالات‌متحده تلقي مي‌شود و ويتكاف نيز اين مساله را مي‌داند.
با توجه به موضع‌گيري روسيه مبني بر اعلام آمادگي جهت ميانجيگري ميان تهران و واشنگتن، نقش روسيه در فرآيند پيش رو را چگونه ارزيابي مي‌كنيد؟
مواضع ترامپ نشان داد كه او هيچ اعتقادي به ميانجيگري ندارد. مصداق بارز اين امر را در رابطه با جنگ اوكراين شاهد بوديم. در رابطه با ايران، رييس‌جمهور امريكا بارها بر مذاكرات مستقيم تاكيد كرد. در اين ميان، روسيه نيز به عنوان يكي از كنشگران عرصه نظام بين‌الملل درصدد است تا باتوجه به وزن و جايگاه جهاني خود در مناسبات سياست بين‌الملل در مذاكرات ميان ايران و امريكا ايفاي نقش نمايد. ايران نيز در اين فقره با ايالات‌متحده به نوعي هم‌نظر است و ترجيح مي‌دهد تا مستقيما در مذاكره شركت نمايد و ضرورتي را براي ميانجيگري روسيه يا هر بازيگر منطقه‌اي و بين‌المللي ديگر را نمي‌بيند.
ويتكاف پيش از اين در فرآيند برقراري آتش‌بس در غزه نقش مثبتي ايفا كرد، هر چند ماجراجويي‌هاي اسراييل معادلات را بر هم زد، در باب ايران، تل‌آويو تا چه اندازه مي‌تواند به عاملي مخرب در جريان گفتوگوها تبديل شود؟
مذاكرات اخير ميان ايالات‌متحده امريكا و ايران با مذاكرات 10 سال قبل تفاوت چشمگيري از اين حيث و منظر دارد. در مذاكرات قبلي علاوه بر رژيم صهيونيستي، كشورهاي عربي حوزه خليج‌فارس نيز رويكرد مثبتي نسبت به مذاكرات ميان تهران- واشنگتن نداشتند، زيرا بيم آن را داشتند تا با عادي‌سازي تدريجي روابط ديپلماتيك ميان ايران و امريكا، نقش و جايگاه منطقه‌اي اين كشورها تقليل پيدا كند و به حاشيه برود. اما رويكرد امروز كشورهاي عربي منطقه ديگر مانند يك دهه گذشته نيست و موضع مثبتي نسبت به مذاكرات اخير اتخاذ كردند. رژيم اسراييل و شخص بنيامين نتانياهو تنها مخالف سرسخت مذاكرات ميان تهران-واشنگتن است و نقش كليدي نتانياهو در بن‌بست رساندن مذاكرات قبلي غيرقابل كتمان است. اگر ايالات‌متحده امريكا و شخص دونالد ترامپ در مذاكره با ايران مصمم و جدي باشند، اين‌بار اسراييل نمي‌تواند اقدامي موثر در
به حاشيه راندن اين مذاكرات انجام دهد.
روزنامه‌نگار