دوام بياوريم!
بهروز مرباغي
يكي از مهم‌ترين اصول و پايه‌هاي تداوم مدنيت در يك جامعه، تداوم و استمرار نهادهاي مدني و مردم‌نهاد است. اين نهادها مي‌توانند كاملا مدني و غيرسياسي باشند يا پيرو و مبلغ مشرب سياسي، آييني و اجتماعي خاص. اينها اگرتداوم داشته باشند مي‌توانند در شكل‌گيري رفتار اجتماعي مردم تاثيرگذار باشند. اين موضوع صرفا در مورد نهادها و سازمان‌ها نيست. در بازار و صنعت هم‌چنين است. اگر فلان كارخانه صنعتي بزرگ اروپايي دربه‌در دنبال پيدا كردن اولين محصول خود در هر نقطه عالم و آوردنش به نمايشگاه خود است، مي‌خواهد سابقه و تداوم تاريخي خود را اثبات كند. در همين كشور خودمان تلاش آلمان‌ها و چك‌ها براي خريدن ماشين‌آلات نساجي قديمي نصب شده در صنايع نساجي شاهي و گرمسار مويد همين نكته است. در بازار هم ما شاهد ثمرات استمرار حضور و رفتار بازاريان هستيم. در همين بازار تهران، مثل حوزه فرش يا پسته، تقريبا تمام بازرگانان ريشه‌دار و قديمي توانستند از تمام سنگلاخ‌ها و محدوديت‌هاي سال‌هاي اخير عبور كنند و بازار جهاني خود را حفظ كنند. بسياري از تازه‌كارها كه فكر مي‌كردند كار به همين راحتي است و در اين بازار پول پارو مي‌كنند، ورشكسته شدند و دارايي‌شان را باختند ولي آناني كه به صورت فاميلي يا موروثي در اين رشته هستند از همه سيلاب‌هاي انقلاب و جنگ و زلزله و ديگر بلاياي طبيعي و انساني گذشتند و كارشان را ادامه دادند. امروز در جامعه ما، نهادهاي مدني ريشه‌دار كه بتوانند درمان‌هايي براي دردهاي امروز بدهند كم هستند يا حتي نيستند. درست است كه نهادهاي سنتي نيرومندي در جامعه وجود دارند ولي براي تاثيرگذاري بر رفتار اجتماعي مردم نهادهايي لازم است كه متناسب با شرايط ملي و جهاني معاصر فكر و سنت جديدي را ارايه كنند. چگونه مي‌توان چنين كرد؟
در تمام طول تاريخ، حلقه‌هاي راهبري در بين مردم و به صورت كاملا آزاد و غيردستوري شكل مي‌گرفته. اينها وظيفه هدايت افراد پشت سر خود را داشتند. امروز آن نهادها تبديل به سازمان‌هاي مردم‌نهاد شده‌اند. متناسب با روش‌هاي نوين ارتباطات، اين سازمان‌ها مي‌توانند با انتشار نظرات و تبادل آرا بين اعضاي خود انسجام فكر و عمل در ميان آنها ايجاد كنند و مردم را از يك توده بي‌شكل تبديل به گروه‌هاي منسجم و يكپارچه كنند. خوشبختانه در ايران در دهه‌هاي اخير نهادهايي را شاهد هستيم كه عمر فعاليت‌شان از دو يا سه دهه فراتر رفته و رفتار دموكراتيك سازماني را هم مراعات كرده‌اند. وقتي فلان سازمان مردم‌نهاد در شهر كوچك سيراف با محوريت نگاه‌باني و ارتقاي ارزش‌هاي ميراث فرهنگي و ملي مي‌تواند بيستمين سال تولدش را جشن بگيرد، يا فلان انجمن معماري بيست‌وچندمين سال فعاليت سالم و مفيد خود را طي مي‌كند مي‌توان اميدوار بود كه جامعه مدني اين كشور راه صواب در پيش دارد.
معمار و مدرس دانشگاه