جهان به دو بخش تقسيم شده است: گرسنه‌ها و سيرها. مردماني در اين كره خاكي زندگي مي‌كنند كه براي تأمين يك وعده غذاي روزانه خود دچار مشكل هستند و از طرف ديگر، افراد ديگري هم ساكن اين سياره‌اند كه روزانه به اندازه وعده غذايي چند هزار نفر، مواد غذايي را هدر مي‌دهند. يك مثل قديمي فارسي مي‌گويد سير از گرسنه خبر ندارد، براي همين است گروه‌هايي بايد وجود داشته باشند كه وضعيت گرسنگان را به گوش ديگران برسانند و براي تأمين نيازهاي غذايي آنها تلاش كنند.
برنامه جهاني غذاي سازمان ملل متحد با همين هدف تأسيس شده است و سابقه تأسيس آن به سال ۱۹۶۱ ميلادي بازمي‌گردد، زماني كه سازمان ملل تصميم گرفت نهادي براي مبارزه با گرسنگي در جهان راه‌اندازي كند. اين سازمان اكنون بيش از شش دهه است كه در نقاط مختلف جهان، از جمله ايران، براي رساندن غذا به دست نيازمندان و كاهش شكاف ميان اين دو بخش تلاش مي‌كند.
پيشينه و اهداف برنامه جهاني غذا در ايران
پيشينه فعاليت‌هاي برنامه جهاني غذا در ايران به سال ۱۹۶۲ ميلادي و كمك به جمعيت آسيب‌ديده از زلزله ويرانگر بوئين‌زهرا بازمي‌گردد و در آن مقطع امدادرساني موردي خود را با ارائه كمك‌هاي غذايي فوري انجام داد. اما اين سازمان فعاليت‌هاي جدي خود را از سال ۱۳۶۶ شمسي در ايران آغاز كرد. در ۳۷ سالي كه از فعاليت آن مي‌گذرد، حمايت از پناهندگان را هدف اصلي خود قرار داده است. پناهندگان از همه كشورها به ايران مي‌آيند و اما بيشتر آنها از از كشورهاي اطراف هستند. مردمي كه به دلايلي چون جنگ يا تنش‌هاي داخلي، ديگر امكان زندگي در كشور خود را ندارند و آنچه مي‌توانند به دوش گرفته و راهي كشور همسايه شده‌اند.
برنامه جهاني غذا در ابتدا فقط براي ارائه كمك‌هاي غذايي اضطراري تأسيس شد، زيرا پناهندگان قادر به تامين غذاي خود نيستند و بايد به فوريت براي جلوگيري از گرسنگي آنها، اقداماتي صورت بگيرد. ديگر فعاليت‌هاي اين سازمان در ايران، برگزاري رويدادهايي با هدف ارتقاي آگاهي عمومي و تقويت ارتباطات اجتماعي است كه به هدف اصلي اين سازمان، يعني تامين غذاي افراد نيازمند باز مي‌گردد. هدفي كه با مشاركت و حمايت مردم، دولت‌ها و بخش خصوصي محقق مي‌شود. از سوي ديگر با رشد فناوري و آگاهي اجتماعي، توجه به توسعه راه‌حل‌هاي نوآورانه براي مبارزه با گرسنگي اجتناب‌ناپذير است و برنامه جهاني غذا در اين مسير دست به ابتكارهاي جالبي زده است.
نمايشگاه روز جهاني غذا: تلاشي براي جلب‌توجه عمومي
۲۵ مهرماه امسال، فرهنگسراي نياوران شاهد برگزاري يك رويداد هنري با حضور بيش از ۷۰ هنرمند برجسته ايراني بود. اين نمايشگاه توسط برنامه جهاني غذا (WFP) در جمهوري اسلامي ايران و با همكاري فرهنگسراي نياوران برگزار شد. در مراسم افتتاحيه آن قطعاتي از موسيقي كلاسيك مدرن اثر باخ، يك قطعه موسيقي خراساني ايراني به شيوه الكترو آكوستيك و يك قطعه آشناي جهاني كه به سفارش سازمان ملل متحد ساخته و با تنظيم جديد توسط نوازندگان برجسته ايران به صورت زنده اجرا شد.
بخشي از درآمد حاصل از فروش آثار هنري، به طور مستقيم به برنامه جهاني غذا اختصاص داده شد تا از طريق آن، به تأمين امنيت غذايي و ارائه كمك‌هاي حياتي به جوامع آسيب‌پذير در ايران پرداخته شود.
غذا، پلي ميان ملت‌ها
نقش غيرقابل انكار غذا به عنوان عامل اتحاد ميان فرهنگها و ترويج صلح و دوستي، براي همگان شناخته شده است. اين نقش براي يك سازمان بين‌المللي كه غذا رساني به نيازمندان، هدف اصلي آن است، بيش از بقيه شناخته شده و تبديل به يكي از محورهاي اصلي فعاليت برنامه جهاني غذا شده است. بر همين اساس برنامه جهاني غذا امسال مسابقه‌اي خلاقانه با محوريت هوش مصنوعي به مناسبت روز جهاني غذا ۲۰۲۴ برگزار كرد. مسابقه‌اي كه با موضوع «غذا: پلي ميان ملت‌ها» و باهدف نمايش نقش بي‌بديل غذا را در تقويت اتحاد ميان فرهنگها، ترويج صلح و پيوند جوامع فراتر از مرزهاي خودشان برگزار شد.
شركت‌كنندگان اين مسابقه تصاويري خلاقانه و با استفاده از هوش مصنوعي خلق كردند تا نقش غذا را به عنوان عاملي در ايجاد ارتباط و گراميداشت تنوع و تقويت فهم متقابل ميان ملت‌ها به تصوير بكشند. در بخش هنر غذا، هدف به تصوير كشيدن زيبايي غذا با تمركز بر خلاقيت در ارائه آن بود و در بخش غذا و خانواده، خلق تصويري از لحظات صميمي و احساسي كه غذا در گردهمايي‌ها و جشن‌ها ايجاد مي‌كند، مطرح شد. نمايش چرخه كامل توليد غذا از كاشت در زمين تا آماده‌سازي و مصرف، محور اصلي بخش سفر غذا از مزرعه تا ميز بود و در نهايت شركت‌كننگان با ارائه تجربه‌اي فرهنگي از طريق غذا و دسر در سفر، در بخش طعم‌هاي فراموش نشدني، به روايت تجربه‌هاي خود در تعاملات فرهنگي پرداختند. شهرزاد شكوهي و آرمين ميلاني، سرآشپز؛ محمد سيمري، معمار و آينده‌پژوه و فعال حوزه هوش مصنوعي؛ اشكان بروج، راوي گردشگري نوين و فعال حوزه ديجيتال گردشگري داوري اين مسابقه را به عهده داشتند و از ميان 8 هزار اثر برگزيدگان را انتخاب كردند و نمايشگي از آثار برگزيده برپا شد.
توسعه پايدار پيش‌زمينه امنيت غذايي است
شكي نيست كه ناامني غذايي هم بر سلامت انسان‌ها و هم بر سلامت و بقاي سياره ما براي نسل‌هاي آينده تأثير مي‌گذارد. ناامني غذايي به اين معنا نيست كه افراد در مورد تامين وعده‌هاي غذايي خود نگران باشند بلكه معنايي فراتر دارد. هر فرد بايد در طول زندگي خود به غذاي سالم كه تامين‌كننده نيازهاي وي در تمام مراحل رشد و زندگي باشد، دسترسي داشته باشد. اين بدان معنا است كه غذاي لازم هر فرد بايد در زمان مورد نياز بدون توجه به وضعيت مالي و فرهنگي و اجتماعي تامين شود. دستيابي به چنين هدفي آسان نيست و بسياري از مردم جهان در وضعيت گرسنگي قرار دارند. بسياري ديگر نيز اگر چه گرسنه نمي‌خوابند اما غذاي سالم و تامين‌كننده نيازهاي خود را دريافت نمي‌كنند. از سوي ديگر ضايعات مواد غذايي در بخش ديگري از جهان به اندازه‌اي است كه قادر به تامين كردن غذاي مورد نياز گرسنگان و افراد دچار سوء تغذيه را به طور كامل دارد. از مفاهيم مورد توجه در توسعه پايدار، سلامت سياره‌اي است كه به عنوان «سلامت تمدن بشري و وضعيت سيستم‌هاي طبيعي كه به آن وابسته است» تعريف شده است. آموزش و مشاركت دادن مصرف‌كنندگان از طريق رسانه‌هاي جمعي و ابزارهاي ديگر در مورد تأثير عظيمي كه انتخاب‌هاي دولت، مصرف‌كنندگان، كشاورزان و رستوران‌ها و صنعت فرآوري مواد غذايي بر روي اكوسيستم‌هاي زمين - كه توانايي سياره ما را براي پايدار ماندن در طولاني‌مدت تهديد مي‌كند - مي‌گذارد، اهميت ويژه‌اي دارد. تغييرات اقليمي نيز از ديگر مواردي است كه امنيت غذايي را تهديد مي‌كند و جهان در مورد اثرات آن و راه‌هاي كاهش آثار و جلوگيري از تشديد آن، به جمع‌بندي رسيده و به مدد رشد فناوري و جمع‌آوري اطلاعات در طول دهه‌ها، تا حد زيادي علل مشكلات مشخص و راه‌حل‌هاي عملي نيز به درستي شناسايي شده است.
برنامه جهاني غذاي سازمان ملل متحد، تامين امنيت غذايي فوري و مبارزه با ناامني غذايي مستمر، از طريق ارائه مشورت و كمك به دولت‌ها و كشورها را در زمره اهداف اصلي خود قرار داده است و در اين ميان ايران نيز به عنوان كشوري متاثر از تغييرات اقليمي، نيازمند همكاري جدي‌تر با سازمان‌هاي بين‌المللي از جمله برنامه جهاني غذاي سازمان ملل متحد است. اين سازمان پل اتصال ميان سازمان‌هاي بين‌المللي و شركت‌ها و دولت‌هاي داراي فناوري پيشرفته و ديگران است و در انتقال فناوري بشر دوستانه نقش محوري ايفا مي‌كند. به عنوان مثال همكاري آژانس فضايي اروپا و برنامه جهاني غذا براي پيش‌بيني وضعيت آب و هوا با هدف حمايت از امنيت غذايي و ارائه نتايج اين همكاري به كشورهاي ديگر، ازجمله فعاليت‌هايي است كه در سال‌هاي اخير نتايج قابل توجهي داشته است. تحليل مدل‌هاي آب و هوايي در كشورها به پايداري كشاورزي و جلوگيري از آسيب رسيدن به محصولات كمك شاياني مي‌كند و سبب افزايش بهره‌وري از زمين‌هاي كشاورزي مي‌شود كه خود گام موثري در جهت تامين امنيت غذايي است.
ساير فعاليت‌هاي برنامه جهاني غذا
در سال ۱۴۰۳
برنامه جهاني غذا در سال ۱۴۰۳ كارگاه‌هاي آموزشي‌اي در مهمان‌شهرها، محل اسكان پناهندگان در ايران، برگزار كرد. استان‌هاي خراسان رضوي، سيستان و بلوچستان و كرمان شاهد برگزاري كارگاه‌هايي با هدف آموزش مهارت‌هاي عملي مانند خياطي، كشاورزي در مقايسه كوچك و توليد محصولات خانگي با محوريت زنان و جوانان پناهنده بودند. در اين كار‌گاه‌ها كه با همكاري سازمان‌هاي مردم نهاد محلي و اداره كل اتباع و مهاجران خارجي برگزار شد، توانمندسازي زنان و جوانان پناهنده هدف گرفته شد تا حضور پناهندگان در مهمان‌شهرها تسهيل شود.
ديگر فعاليت مهم برنامه جهاني غذا در ايران، توزيع اقلام مورد نياز در مهمان‌شهرها با حمايت ساير كشورها بود كه از آن ميان به مي‌توان به توزيع آرد گندم با استفاده از كمك ۳۶۰ هزار دلاري دولت ژاپن اشاره كرد كه براي تامين آرد مورد نياز هزاران پناهنده مصرف شد.
ايران؛ ميزبان ميليون‌ها نفر پناهنده
مايسا الغريباوي، نماينده برنامه جهاني غذا در ايران، دي‌ماه ۱۴۰۳ و در ديدار با وزير امور خارجه ايران، از تعهدات جامعه جهاني در حمايت از پناهندگان حاضر در ايران سخن گفت و به حضور ميليون‌ها مهاجر افغانستاني در ايران اشاره كرد. خانم الغريباوي در اين ديدار با ارائه گزارشي از برنامه‌هاي اين سازمان جهاني فعال در امور بشردوستانه در زمينه امنيت غذايي و همچنين تشريح مشكلات و موانع فرآروي اين نهاد در منطقه، خواستار تداوم تعامل و همكاري جمهوري اسلامي ايران با اين نهاد جهت پيشبرد وظايفش در ايران و منطقه شد. وي با قدرداني از جمهوري اسلامي ايران به خاطر پذيرش ميليون‌ها نفر از اتباع افغانستاني اعم از مهاجر و آواره، بر تعهد برنامه جهاني غذا براي پشتيباني از ايران به عنوان يكي از بزرگ‌ترين كشورهاي ميزبان پناهندگان تاكيد كرد. ايران در ميان كشورهاي پناهنده‌پذير، به عنوان كشوري كه با وجود مشكلات داخلي، ميزبان ميليون‌ها نفر پناهنده است، وضعيتي منحصر به فرد دارد. ميليون‌ها پناهنده افغانستاني در ايران زندگي مي‌كنند و تعداد زيادي پناهنده عراقي نيز از سال‌ها قبل در ايران حضور دارند. اين در حالي است كه ايران به دلايل مشكلات اقتصادي بر آمده از تحريم‌هاي ناعادلانه، خود با مشكلات متعددي در حوزه اقتصادي دست به گريبان است و ميزباني از چند ميليون پناهنده با شرايط استاندارد، بدون كمك‌هاي بين‌المللي تقريبا ممكن نيست. پناهندگان جز غذا، به اسكان مناسب، آموزش و بهداشت نياز دارند و تامين اين نيازها بدون كمك جامعه بين‌المللي ممكن نيست. برنامه جهاني غذا از هنگام ورود به ايران، كمك به تامين امنيت غذايي پناهندگان را سرلوحه خود قرار داده است اما كمك‌هاي ارائه شده كافي نيست. به ويژه با شرايط فعلي اقتصادي، ايران نيازمند حمايت بيشتري از سوي جامعه بين‌المللي و سازمان ملل متحده است، حمايت‌هايي كه فراتر از توان يك سازمان است.