تهران، مترو

بيست‌ و شش سال پيش متروي تهران رسما افتتاح شد. امروز مترو با 159 ايستگاه و 296 كيلومتر طول خطوط، يكي از اركان زندگي شهري پايتخت است. روزانه حدود سه ميليون مسافر با مترو جابه‌جا مي‌شود. پس به جرات مي‌توان گفت اگر مترو از شبكه حمل و نقل پايتخت حذف شود، حتما، شهر قفل مي‌شود. در نظر داشته ‌باشيم كه كل اتوبوس فعال مسافربري درون شهري تهران حدود سه هزار دستگاه است. بسيار كم‌تر از استاندارد ملي و جهاني. اما علاوه بر اهميت مترو در جابه‌جايي مسافر، نكته مهمي وجود دارد كه مترو را از «وسيله» حمل و نقل به «فرهنگ» حمل و نقل و زندگي شهري تبديل مي‌كند. اما براي اينكه اين فرهنگ به وجود آيد، نياز به زمان دارد. در تهران، مترو، هنوز، فقط وسيله جابه‌جايي مسافر است. هرچند بايد شكرگزار بود كه در اين مدت نه چندان زياد شبكه مترو رشد خوبي داشته است. طولاني‌ترين خطوط مترو در جهان متعلق به شانگهاي است كه 560 ايستگاه و 802 كيلومتر طول دارد. جالب است كه عمر متروي شانگهاي فقط 25‌سال است؛ تقريبا هم‌سن متروي تهران. از شبكه‌هاي معروف مترو در جهان مي‌شود به متروي لندن، به عنوان نخستين خط متروي جهان، نيويورك به عنوان پرايستگاه‌ترين مترو و پكن به عنوان پر مسافرترين متروي جهان ياد كرد. اما، همه اينها عدد هستند. آن‌چه كه مهم است فرهنگ مترو در زندگي شهري است. چند مثال براي روشن‌شدن موضوع بد نيست. در اغلب ايستگاه‌هاي متروي جهان، به‌ويژه در اروپا، ما با انواع و اشكال بازار فرهنگي و هنري مواجه هستيم. از كيوسك‌هاي روزنامه‌فروشي و كتابفروشي تا صنايع دستي و موسيقي. در غالب اين ايستگاه‌ها گروه‌هاي تئاتر خياباني برنامه اجرا مي‌كنند و دانشجويان و هنرآموزان موسيقي از آن فضا براي تمرين اجرا در برابر مردم استفاده مي‌كنند. به عبارت ديگر، ايستگاه مترو نه فقط فضاي شهري، كه عرصه شهري است. اما در خارج از ايستگاه هم فرهنگ مترو بسيار مهم و نيرومند است. نخستين اثر فرهنگي مترو آن است كه حجم دروغ و بهانه‌هاي مردم را كم مي‌كند. شما نمي‌توانيد تاخير در رسيدن به سر قرار را به گردن ترافيك و تصادف بيندازيد. علاوه بر اين، شما اگر علاقه‌منديد با كسي قرار بگذاريد تا باهم ديدار يا سفري شهري‌ را آغاز كنيد، دم ايستگاه مترو، بالاي پله‌برقي بهترين جا است چون وقتي آن بالا ايستاده‌ايد همه مسافراني را كه با پله بالا مي‌آيند مي‌بينيد و طرف مقابل شما هم شما را مي‌بيند. در فرهنگ مترو، شما هيچ‌وقت ازدحام و شلوغي در برابر درِ واگن مترو درست نمي‌كنيد. راه را براي كساني كه خارج مي‌شوند باز مي‌گذاريد و پس از آنكه آنها خارج شدند شما آرام و راحت سوار مي‌شود. اگر اهل مطالعه باشيد، مترو بهترين فضا براي مطالعه است. آرامش خاصي دارد. در زمستان گرم و در تابستان خنك است. مترو، نشان پيشرفت و مدنيت است.  معمار و مدرس دانشگاه