اوايل دهه نود بود كه اپليكيشن‌هاي تاكسي اينترنتي به شهروندان معرفي شدند و پس از مدت كوتاهي اين كسب‌وكار جديد توانست شرايط را هم براي مسافران و هم رانندگان تغيير دهد تا رفت‌وآمدها در سطح شهر با امنيت بيشتري انجام شود.
شركت‌هاي تاكسي اينترنتي براي رفع نگراني‌هاي رانندگان در مورد سوخت سفرها، با طرح سهميه بنزين ماهانه و اعطاي كمك هزينه خريد بنزين از آنان حمايت كردند و با ثبت تمامي مشخصات مسافر و سفير در اپليكيشن راننده و مسافران هر دو طرف با خيال راحت به استفاده از اين تاكسي‌ها روی آوردند و با پرداخت‌هاي اينترنتي، حتي نداشتن پول نقد يا پول خرد هم ديگر مشكلي براي آنها به وجود نياورد.
با اينكه چنين شغلي هم خالي از دردسر نيست اما موضوعي كه اكنون توجه زيادي را به خود جلب كرده اين است كه نيروهاي كار صنعتي به دليل دستمزدهاي پايين و مشكلات اقتصادي در صنايع، به سمت مشاغل غيررسمي مانند تاكسي‌هاي اينترنتي روي آورده‌اند. اين تغيير مسير نيروي كار، خود مي‌تواند آسيب‌هاي جدي به اقتصاد و ساختار توليد كشور وارد كند.
نيروي كار ماهر كه به دليل پايين بودن دستمزدها از صنايع خارج مي‌شود، مي‌تواند ظرفيت توليدي اين صنايع را كاهش دهد. اين نيروي كار كه در بخش‌هاي مختلف مانند صنعت خودروسازي، توليد لوازم خانگي، نساجي، فولاد و غيره تجربه و مهارت‌هاي تخصصي به دست آورده‌اند، اكنون به جاي كار در كارخانه‌ها و واحدهاي صنعتي، در اين صنعت جديد مشغول به كار مي‌شوند.
سوال اين است كه با وجود خستگي حاصل از نشستن طولاني‌مدت پشت فرمان خودرو و به وجود آمدن مشكلات عضلاني و اسكلتي و اضطراب در شغل رانندگي، كمبود خواب، ترافيك شهري، تصادفات و الزام بر گرفتن بيمه و معاينه فني و... چرا باز هم حجم زيادي از فارغ‌التحصيلان دانشگاهي و جوانان، كار در تاكسي‌هاي اينترنتي را به كار در كارگاه‌ها و كارخانجات توليدي و صنعتي ترجيح مي‌دهند؟
حال آنكه نيروي كار ماهر كه به دليل پايين بودن دستمزدها از صنايع خارج مي‌شود، مي‌تواند ظرفيت توليدي اين صنايع را كاهش دهد. اين نيروي كار كه در بخش‌هاي مختلف مانند صنعت خودروسازي، توليد لوازم خانگي، نساجي، فولاد و غيره تجربه و مهارت‌هاي تخصصي به دست آورده‌اند، اكنون به جاي كار در كارخانه‌ها و واحدهاي صنعتي، در اين صنعت جديد مشغول به كار مي‌شوند.
تحول فكري يا فقدان تكنولوژي و مهارت؟
سيد مرتضي افقه، كارشناس اقتصادي و استاد دانشگاه شهيد چمران اهواز در اين مورد بر اين باور است كه يكي از دلايلي كه باعث افزيش اشتغال در بخش تاكسي‌هاي اينترنتي شده است در دسترس بودن و وفور آنهاست و اينكه تشريفاتي كه در مراحل استخدامي ارگان‌ها و نهادهاي ديگر وجود دارد در اين بخش وجود ندارد.
افقه در ادامه به «اعتماد» گفت: البته برخي از اين افراد هم با وجود مدارك تحصيلي آشنايي چنداني با فنون صنعتي ندارند، اين در حالي است كه بسياري از بنگاه‌هاي كوچك و و متوسط هم كه داراي تكنيك‌هاي سرمايه‌بري نيستند از فقدان نيروي كار ماهر شكايت دارند. اين در حالي است كه كار كردن در تاكسي‌هاي اينترنتي و آنلاين به جز رانندگي نيازي به مهارت خاصي ندارد و ورود و خروج به آن آسان است و اين روزها با گسترش اين مدل از تاكسي‌ها جوانان هم با يك تحول فكري روبرو شده‌اند.
در كشورهاي توسعه‌يافته
سهم اشتغال در بخش خدمات بالاست
دستمزدها در صنايع سنتي نسبت به تورم و هزينه‌هاي زندگي پايين است. اين شكاف درآمدي ميان شغل‌هاي صنعتي و مشاغل جديد مانند رانندگي در تاكسي‌هاي اينترنتي، باعث مي‌شود بسياري از افراد به سمت اين مشاغل متمايل شوند. رانندگان تاكسي‌هاي اينترنتي معمولا درآمدهاي بهتري نسبت به كارگران صنايع دارند، به خصوص در شرايطي كه دستمزدهاي صنايع رشد مناسبي نداشته و در عين حال هزينه‌هاي زندگي افزايش يافته است.
مرتضي افقه اقتصاددان درباره دستمزدهاي پايين در كشور مي‌گويد: قطعا دستمزدهاي پايين يكي ديگر از مواردي است كه افراد براي شغل دوم به اين شغل رو مي‌آورند. بر اساس آمارها به خصوص در بنگاه‌هاي كوچك و متوسط وضعيت به گونه‌اي است كه تنها با 40 تا 50 درصد ظرفيت‌شان مشغول فعاليت هستند و عملا جذب نيروي انساني چندان هم اهميتي ندارد و در بخش‌هايي كه با تكنولوژي‌هاي پيشرفته مشغول هستند به دليل گران بودن نيروي كار به سمت تكنيك‌هاي سرمايه برتر حركت كرده‌اند.
اين كارشناس اقتصادي با اشاره به اشتغال در نانوايي‌ها گفت: حتي در اين بخش هم با گسترش فرايند توليد و ماشيني كردن تعداد اشتغال كم شده است و تنها دو نفر در يك نانوايي مشغول فعاليت هستند.
او ادامه داد: هر چه كشور به سمت توسعه بيشتري حركت كند سهم اشتغال در بخش خدمات هم رشد مي‌كند و بنده معمولا يكي از سوالاتي كه در كلاس‌ها از دانشجوها مي‌پرسم اين است كه توزيع شاغلين در سه بخش كشاورزي، صنعت و خدمات به چه شكل بايد باشد تا كشوري را توسعه يافته بنامند؟
چرا تعداد دانشگاه‌هاي ايران
در مقايسه با كشورهاي ديگر زياد است؟
افقه با اشاره به توزيع اشتغال در امريكا افزود: تنها يك درصد اشتغال در امريكا در بخش كشاورزي است و حدود 15 درصد در بخش صنعت و 74 درصد ديگر هم در بخش خدمات است و همه كشورهاي پيشرفته به اين سمت در حركت هستند.
او تصريح كرد: هر چه كشور به سمت خدمات اينترنتي پيش برود نظير تاكسي‌هاي اينترنتي به معناي شهري شدن است اما اشكال اصلي اين است كه بسياري از افرادي كه جذب اين بخش مي‌شوند به دليل ناهماهنگي‌ها در سيستم آموزشي كشور است كه كار و اشتغال به اندازه كافي براي اين افراد متخصص در رشته‌هاي مختلف در كشور وجود ندارد. بنابراين افراد چاره‌اي ندارند جز اينكه در سطوح پايين‌تري مانند رانندگي شاغل شوند كه اين موضوع هم باعث اتلاف عمر اين افراد و سرمايه‌هاي آنها در كشور مي‌شود.
اين اقتصاددان گفت: در ايران حدود 2600 دانشگاه وجود دارد، اين در حالي است كه در كشور پهناوري مانند چين با 1 ميليارد و 400 ميليون جمعيت، 2500 دانشگاه وجود دارد و هند هم به همين ترتيب تعداد دانشگاه‌ها چندان زياد نيست و در كشورهاي اروپايي هم اين ميزان يك پنجم دانشگاه‌هاي ايران است و به عبارت ديگر ما بدون برنامه دانشگاه‌ها را گسترش داده‌ايم و در نهايت فارغ‌التحصيلان به دليل اينكه قادر به پيدا كردن كار نيستند چاره‌اي جز كار در تاكسي‌هاي اينترنتي ندارند.
چرا مزيت اشتغال در تاكسي‌هاي اينترنتي بيشتر از كارخانه‌هاست؟
وحيد شقاقي شهري، اقتصاددان و استاد دانشگاه نيز در اين خصوص به «اعتماد» گفت: كار در واحدهاي صنعتي سختي‌هاي زيادي دارد و در عين حال حقوق و دستمزدشان هم پايين است و عملا يك فرد به عنوان يك كارگر فني بايد تمام وقت كار كند و زمان كاري اين فرد هم مشخص است اين در حالي است كه كار در تاكسي‌هاي اينترنتي داراي ويژگي‌هايي هم هست، كه يكي از آنها زمان كار است. اوقات فراغت اين زمان در اختيار خود شخص است.
اين اقتصاددان در ادامه تصريح كرد: در ضمن حقوق و دستمزد اين افرادي كه در تاكسي‌هاي اينترنتي هستند در مقايسه با يك كارگر فني بالاتر است و لذا عقلانيت حكم مي‌كند كه افراد در تاكسي‌هاي اينترنتي كار كنند تا در كارگاه‌هاي صنعتي که با سختي‌هاي بي‌رويه هم روبرو هستند، ضمن آنكه زمان فرد در اختيارش است و به دليل انعطاف كاري در تاكسي‌هاي اينترنتي، ممكن است دو تا سه روز فرد نخواهد رانندگي كند يا دو- سه روز بيشتر كار كند.
شقاقي شهري خاطرنشان كرد: در كنار اين مساله كسي كه در تاكسي‌هاي اينترنتي مشغول كار است مدير بالادست ندارد و سختي كار كمتري هم دارد و به همين دليل است كه افراد راغب‌تر هستند در تاكسي‌هاي اينترنتي كار كنند تا در كارخانه‌ها و از نظر دستمزدها هم افرادي كه در تاكسي‌هاي اينترنتي هستند بيش از دو برابر افراد فني در ماه درآمد دارند و باعث اين مزيت شده تا افراد به سمت مشاغل كاذب و پاره‌وقت حركت كنند تا اينكه در كارگاه‌هاي فني و با سختي كار بيشتر و با حداقل دستمزدها مشغول به كار باشند.
امنيت مسافران با تاكسي‌هاي اينترنتي بالاست
اين كارشناس اقتصادي در ادامه خاطرنشان كرد: اين روزها تاكسي‌هاي اينترنتي به عنوان بخش بزرگي از خدمات در كشور قلمداد مي‌شوند و مديران اين تاكسي‌هاي اينترنتي جزو خدمات‌دهنده‌هاي بزرگ در سطح كشور به شمار مي‌روند كه بخش بزرگي از مردم براي جابه‌جايي از اين مدل از تاكسي‌ها استفاده مي‌كنند اين در حالي است كه كارگاه‌ها ذيل بخش صنعت هستند.
شقاقي شهري با اشاره به حجم بالاي خدمات و سرويس‌دهي اين تاكسي‌ها نيز گفت: با توجه به حجم ترافيك در كلانشهرها و افزايش هزينه‌هاي تعمير خودروهاي شخصي و افزايش معيارهايي كه براي خودروهاي شخصي در نظر گرفته مي‌شود مانند تهيه طرح ترافيك مردم حاضر مي‌شوند عمدتا به سمت استفاده از تاكسي‌هاي اينترنتي حركت كنند و مشتري‌هاي زيادي هم دارند و اين ميزان از توانايي و تكنولوژي در كنار اعتماد و امنيت به اين تاكسي‌ها رضايت در بخش خدمات تاكسي‌هاي اينترنتي را افزايش داده است.