نگاهي به كتاب گرايش‌هاي سياسي در خاورميانه و امنيت ملي ايران
خاورميانه و بحران‌هايش
خاورميانه گذشته از اهميت اقتصادي، فرهنگي، تمدني و ديني خود كانون گرايش‌ها و ايدئولوژي‌هاي سياسي عمده‌اي بوده كه در دگرگوني‌هاي آن از دوره پس از جنگ جهاني نخست تا امروز تاثيرگذار بوده‌اند. اين گرايش‌هاي سياسي زمينه اتحاد و ائتلاف با كشورهاي منطقه و گاه قدرت‌هاي خارج از آن، شده و زمينه‌هاي دوستي و كشمكش‌هاي منطقه‌اي را فراهم آورده است. اين اتحاد و ائتلاف و كشمكش‌ها ميان كشورهاي عرب خاورميانه و نيز ميان اعراب و غير اعراب از‌جمله ايران و تركيه صورت گرفته و به روابط و سياست خارجي اين كشورها شكل داده است. از ميان جريان‌هاي سياسي و ايدئولوژيك موجود در خاورميانه چهار جريان بيش از همه بر تحولات و دگرگوني‌هاي آن تاثير گذاشته و سبب روابط منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي شده است. از يك‌سو گرايش‌هاي ناسيوناليستي اعم از عرب، ترك، ايراني و يهودي بيش از همه در شكل دادن به فرآيندها و رويدادهاي سياسي نقش داشته و از سوي ديگر گرايش‌هاي اسلام‌گرايانه از دهه‌هاي آغازين قرن بيستم، به شكل جنبش‌هاي سياسي، در بيشتر كشورهاي خاورميانه وجود داشته و رشد يافته است. اين گرايش‌ها در دهه‌هاي پاياني قرن به شكل سازمان‌هاي فراملي و چندمليتي نه فقط با بازيگران منطقه‌اي، بلكه با قدرت‌هاي بزرگ كشمكش پيدا كرده‌اند. اين كشمكش‌ها در طول دو دهه نخست قرن بيست و يكم نيز ادامه يافته و به شكل عمليات سپتامبر 2001 القاعده و سپس داعش در اواسط دهه دوم اين قرن نمود يافته است. تاثير جريان‌هاي سياسي و ايدئولوژيك خاورميانه در ايران را بيشتر مي‌توان در چارچوب ايجاد تضاد و كشمكش ديد، چراكه گرايش‌هايي چون ناسيوناليسم عرب-پان‌عربيسم، ناسيوناليسم ترك و پان تركيسم و... به شيوه‌هاي گوناگون ديدگاه‌ها و برنامه‌هاي الحاق‌گرايانه و مداخله‌جويانه‌اي درباره ايران داشته‌اند. ازسوي ديگر گرايش قوم‌گرايانه در منطقه كه خود از برنامه‌ها و سياست‌هاي ايدئولوژيك برآمده از كشمكش‌هاي گسترده جهاني پيش از جنگ جهاني نخست يا در جريان آن سرچشمه مي‌گرفت و بر تمامي منطقه اثر گذاشت، به ايران نيز سرايت كرد و از داخل و خارج بر امنيت ملي آن تاثير گذاشت. پژوهش‌هاي موجود پيرامون امنيت ملي ايران و چالش‌ها و تهديدات بيروني فراروي آن بيشتر تحت‌تاثير مطالعات بين‌المللي، به ويژه مطالعه تاثيرات استراتژيك و ژئوپليتيك ناشي از سياست ابرقدرت‌ها يا بازيگران منطقه‌اي بوده است. اما كتاب «گرايش‌هاي سياسي در خاورميانه و امنيت ملي ايران» بر زمينه كمتر شناخته شده اما بسيار مهم ديگر، يعني تاثير انديشه‌ها و گرايش‌هاي سياسي محيط پيراموني بر امنيت ملي ايران متمركز شده است. از آنجا كه انديشه‌ها و گرايش‌هاي سياسي در خاورميانه بر سه محور ناسيوناليسم، چپ ماركسيستي و اسلام‌گرايي استوار بوده‌اند، نويسنده نگاه اين گرايش‌ها و جريان‌ها و دولت‌هاي طرفداران آنها به ايران و تاثير سياست‌هاي ناشي از اين گرايش‌ها بر امنيت ملي كشورمان را بررسي و تحليل كرده و ضمن ارايه تعريف فراگير و نويني از امنيت ملي ايران، آن را برآيند امنيت سرزميني، نظامي، اقتصادي، سياسي، انساني و هويتي ايران و مردم قلمداد مي‌كند. نويسنده كتاب «گرايش‌هاي سياسي در خاورميانه و امنيت ملي ايران» راهكارهاي موردنظر خود را نيز در عرصه سياست خارجي، توسعه اقتصادي و سياست‌گذاري هويتي براي ازميان برداشتن يا كاهش اين تهديدات و تامين امنيت فراگير ملي ايران ارايه كرده است. كتاب «گرايش‌هاي سياسي در خاورميانه و امنيت ملي ايران» نوشته حميد احمدي استاد دانشگاه تهران به همت انتشارات نشرني به تازگي منتشر شده است. اين كتاب مشتمل از دو بخش كلي است كه هر كدام به چند فصول تقسيم مي‌شود؛
1- بخش اول) گرايش‌هاي سياسي معاصر در خاورميانه؛
فصل نخست اين بخش به «چارچوب نظري، مفهومي و تحليلي كتاب» اختصاص داده شده كه در آن به مباحثي نظير خاورميانه كانون گرايش‌هاي سياسي رقيب، گرايش‌هاي سياسي خاورميانه‌اي و امنيت ملي ايران، چالش‌ها و تهديدهاي امنيتي گرايش‌هاي سياسي خاورميانه‌اي، سياست‌گذاري مقابله با چالش‌ها و تهديدهاي امنيتي خاورميانه‌اي پرداخته شده است.
ساير فصول اين بخش اما عبارتند از؛
ناسيوناليسم عرب و پان عربيسم، ناسيوناليسم ترك و پان تركيسم، ناسيوناليسم يهود و صهيونيسم، گرايش‌هاي چپ ماركسيستي در خاورميانه، گرايش سياسي اسلام‌گرا در خاورميانه و گرايش قوم گرا در خاورميانه.
2- بخش دوم) گرايش‌هاي سياسي در خاورميانه و تاثير آنها بر امنيت ملي
در اين بخش نيز به مسائلي از قبيل ناسيوناليسم عرب و پان عربيسم و امنيت ملي ايران، ناسيوناليسم ترك - پان تركيسم و امنيت ملي ايران، ناسيوناليسم يهود (صهيونيسم) و امنيت ملي ايران، گرايش‌هاي چپ ماركسيستي و امنيت ملي ايران، گرايش‌هاي اسلام‌گرا و امنيت ملي ايران، گرايش‌هاي قوم‌گرا در خاورميانه و امنيت ملي ايران و نهايتا جمع‌بندي نهايي و تحليل داده‌ها پرداخته شده است. شايد قابل‌توجه باشد در فصل دهم كتاب كه موضوع آن « ناسيوناليسم يهود (صهيونيسم) و امنيت ملي ايران» به مسائلي از قبيل: ايران و مساله يهود، اسراييل و فلسطين در دوره پهلوي، ايران، فلسطين و صهيونيسم در دوره جمهوري اسلامي، گسترش تضاد و تنش ايراني - اسرايييلي بعد از قرارداد اسلو و همچنين نتانياهو و پيشبرد استراتژي ايران‌هراسي در منطقه پرداخته شده است. ناسيوناليسم يهود (صهيونيسم) و امنيت ملي ايران نوشته دكتر حميد احمدي در 408 صفحه به همت انتشارات نشر ني براي نخستين‌بار منتشر شده است و در دسترس علاقه‌مندان به مسائل و تحولات منطقه غرب آسيا قرار دارد.