امكان‌سنجي و سناريوهاي شعله‌ور شدن آتش تنش ميان تهران- تل‌آويو
محمد بيات
قريب به يك‌سال از حمله غافلگير‌كننده جنبش اسلامي حماس به عمق خاك سرزمين‌هاي اشغالي مي‌گذرد. در جريان اين حمله براي نخستين‌بار اين گروه فلسطيني توانست تا براي چند روز كنترل برخي مناطق صهيونيست‌نشين را به صورت محدود در اختيار گرفته و اقتدار دستگاه‌هاي امنيتي- نظامي رژيم را زير سوال ببرد. از آن زمان تاكنون اسراييل و محور مقاومت در هفت جبهه مختلف مشغول نزاع مستقيم بوده و سعي داشتند تا اراده خود را بر ديگري تحميل كنند. رونمايي از راهبرد «وحدت ميدان‌ها» و حمله هماهنگ متحدان ايران به فلسطين اشغالي براي رسيدن به نقطه آتش‌بس سبب شد تا تل‌آويو نيز روي به سياست «ترور» آورده و برخي فرماندهان نظامي و چهره‌هاي برجسته محور مقاومت را به شهادت برساند. در اين ميان سلسله اقدامات رژيم صهيونيستي در ماه‌هاي آوريل و اكتبر 2024 سبب شد تا تهران- تل‌آويو تا يك قدمي درگيري گسترده قدم بردارند. در دو ماه اخير تحولاتي همچون ترور فواد شكر، ابراهيم عقيل، محمد سرور، علي كركي، سيد حسن نصرالله و در نهايت حمله به رژيم صهيونيستي به لبنان سبب شده است تا احتمال برخورد مستقيم ميان تهران- تل‌آويو افزايش پيدا كند.
حمله موشكي سپاه پاسداران به وسيله 200 موشك بالستيك را مي‌توان يكي از جدي‌ترين واكنش‌هاي ايران به جنگ‌طلبي صهيونيست‌ها در منطقه غرب آسيا دانست. در حالي كه صهيونيست‌ها سرمست از ترور فرماندهان مقاومت لبنان آماده حمله زميني به جنوب لبنان بودند، نيروهاي مسلح ايران با انجام عمليات وعده صادق2، معادلات ميداني را تغيير داده داده و به صورت انبوه پايگاه‌هاي هوايي رژيم، همچون نواتيم را زير ضرب موشك‌هاي خود قرار دادند. ضربه حيثيتي ناشي از اين حمله به قدري براي تل‌آويو سنگين بود كه آنها تصميم گرفتند مقامات ارشد رژيم و حتي نيروهاي اپوزيسيون خواستار حمله گسترده به اهداف راهبردي در داخل خاك ايران شوند. در واكنش به اين تهديد، جمهوري اسلامي ايران نيز اعلام كرد كه اگر تل‌آويو دچار خطاي محاسباتي شده و مرتكب اشتباه ديگري شود، تهران آماده اجراي مرحله سوم عمليات وعده صادق در ابعادي بسيار گسترده‌تر است. به گفته سردار فدوي، اگر اسراييل به زيرساخت‌هاي حياتي ايران ضربه بزند، تهران نيز تمام نيروگاه‌ها و ميادين گازي اسراييل را از مدار خارج خواهد كرد. پس از رد و بدل شدن اين تهديدات ميان مقامات اسراييلي- ايراني برخي تحليلگران از سناريوهاي ممكن، مطلوب و ضعيف در خصوص آينده منازعه ميان ايران و اسراييل سخن مي‌گويند.
نخستين احتمال ميان تهران- تل‌آويو، سناريو «تشديد تنش» است. با توجه به شرايط ميداني و اظهارنظر مقامات سياسي به نظر مي‌رسد نزديك‌ترين سناريو به واقعيت حمله رژيم به ايران و پاسخ متقابل قواي مسلح ايران باشد. البته در خصوص زمان هر يك از مراحل فوق نمي‌توان حدود دقيقي را مشخص كرد، اما به نظر مي‌رسد افزايش «پينگ‌پنگي» سطح تنش ميان اين دو بازيگر منطقه‌اي امري اجتناب‌ناپذير است. نقطه ابهام در اين سناريو مراكز مورد هدف اسراييل در داخل خاك ايران و واكنش متقابل تهران در برابر اين تجاوز نظامي است. البته گروه اندكي از كارشناسان معتقدند اسراييل ضربه اصلي را از طريق ترور يا خرابكاري وارد كند و صرفا با پرتاب چند موشك بخواهد نمايشي از بازدارندگي را به نمايش بگذارد.
سناريو دوم آن است كه امريكا با كمك بازيگران منطقه‌اي بتواند اسراييل را از دادن پاسخ به حمله يكم اكتبر منصرف كند و نوعي وضعيت «آتش‌بس» ميان ايران و اسراييل حاكم شود. تحقق اين سناريو با توجه به اجماع حاصل شده در ميان مقامات اسراييلي براي پاسخ به ايران و در عين حال حمايت واشنگتن از اين اقدام تقريبا محال به نظر مي‌رسد. در روزهاي اخير جو بايدن سعي كرده است تا صهيونيست‌ها را از زدن ضربه به تاسيسات اتمي و زيرساخت‌هاي نفتي ايران منصرف كند، اما در اين زمينه تاكنون توفيقي به دست نياورده است. رسانه‌هاي عبري آشكارا اعلام كردند كه هيچ تعهدي به امريكا براي عدم حمله به تاسيسات حياتي جمهوري اسلامي ايران ندارند. عاموس هوخشتاين، نماينده ويژه امريكا در امور لبنان- اسراييل نيز در ديدار با نخست وزير لبنان اعلام كرد كه پيشنهاد آتش‌بسي كه از سوي واشنگتن- پاريس اعلام شده بود، با توجه به شرايط ميداني ديگر مطرح نيست!
فارغ از دو سناريو ياد شده آنچه اهميت دارد، نتيجه نهايي اين تبادل آتش و تحميل اراده هر يك از بازيگران بر ديگري است. در يك سمت ميدان رژيم صهيونيستي، امريكا و كشورهاي محافظه‌كار سني قرار دارند كه مي‌خواهند با پيشبرد پروژه عادي‌سازي و عملياتي كردن كريدور آيمك، نظم اقتصادي- امنيتي خاورميانه را تغيير دهند. در سوي مقابل اما ايران و محور مقاومت قرار دارند كه برنامه امريكايي‌ها براي غرب آسيا را به رسميت نشناخته و به دنبال ايجاد نظمي عادلانه‌تر در منطقه هستند. در چنين شرايطي بايد منتظر ماند و ديد كه در نهايت محور مقاومت خواهد توانست حكام صهيونيست‌ها را مغلوب و مجبور به عقب‌نشيني كند يا آنكه سرنوشت ديگري در انتظار منطقه جنگ‌زده ما خواهد بود. شايد سرنوشت پنجاه سال آخر خاورميانه وابسته به تحولات روزهاي اخير و روند تبادل آتش ميان ايران و رژيم صهيونيستي باشد.
كارشناس مسائل خاورميانه