چند روز پيش فرهاد به‌نيا، سخنگوي انجمن قطعه‌سازان در خصوص بدهي خودروسازان به قطعه‌سازان اعلام كرد؛ بدهي دو خودروساز به بيش از ۱۰۰ هزار ميليارد تومان رسيده است و اين وضعيت را بحراني توصيف كرد.
وي گفت: اين مشكلات نه تنها صنعت قطعه‌سازي، بلكه كل زنجيره تامين خودرو را تحت تاثير قرار داده، خودروساز در پرداخت مطالباتش دچار ضعف شده است و خودشان نيز اين موضوع را مي‌دانند؛ بنابراين بايد شفاف اعلام كنند كه «ما پول قطعه‌سازان را نمي‌دهيم، قطعه‌ساز دچار بحران شده و حال اين بحران براي تامين قطعات مورد نياز، دامن خود ما را هم گرفته است». اگر خودروساز به وظايف خود عمل كند، مطمئنا صنعت قطعه‌سازي كشور، توان توليد و توان افزايش كيفيت و توان تامين پلتفرم جديد را به راحتي دارد.
بنابراين اگر خودروساز به تعهدات خود پايبند باشد، قطعا موضوع تيراژ به راحتي قابل جبران است. به‌نيا ضمن تاكيد بر اينكه وزير صنعت، معدن و تجارت بايد هر چه سريع‌تر به مشكلات صنعت قطعه‌سازي كشور ورود كند، تصريح كرد: نياز است كه وزارت صمت، رسيدگي به مشكلات مجموعه صنعت خودرو (خودروسازي و قطعه‌سازي) را در اولويت خود قرار دهد؛ چراكه خطر توقف صنعت يك خانواده حداقل ۳۵۰ هزار نفري (غير از صنايع زيرمجموعه‌اي) در كشور وجود دارد و با آهنگي كه اين صنعت پيش‌رو گرفته است، در حقيقت صنعت خودروسازي و قطعه‌سازي كشور بسيار زود متوقف خواهد شد و توقف اين صنعت، قطعا هزينه بسيار سنگيني براي كشور در پي خواهد داشت.
اما چرا خودروسازان توان پرداخت بدهي‌شان به قطعه‌سازان را ندارند؟ بر اساس آخرين صورت‌هاي مالي خودروسازان كه در مرداد ماه سال جاري منتشر شده است، خودروسازان به صورت ماهانه ۳ هزار ميليارد تومان، هفته‌اي ۷۰۰ميليارد تومان، روزانه حدودا ۱۰۰ميليارد تومان و ساعتي بيش از ۴ميليارد تومان، زيان ثبت مي‌كنند.
زيان روزانه ۶۰ ميليارد و ۵۰۰ ميليون توماني
ايران‌خودرو داراي بيشترين زيان در بهار امسال بوده و سايپا و پارس‌خودرو در رده‌هاي بعدي ضرردهي قرار دارند. طبق صورت‌هاي مالي ايران‌خودرو، اين شركت در بازه زماني مورد نظر، بيش از ۵.۶ هزار ميليارد تومان ضرر كرده است. بنابراين اين شركت در هر ماه از فصل نخست سال جاري ماهي حدود ۱۸۷۰ همت ضرر كرده است. زيان هفتگي ايران‌خودرو نيز در سه ماه ابتدايي امسال حدود ۴۲۳ ميليارد تومان بوده و زيان روزانه‌اش بيش از ۶۰ ميليارد و ۵۰۰ ميليون تومان بوده است. يعني در هر ساعت ۲.۵ ميليارد تومان، در هر دقيقه چهار ميليون و ۲۰۰هزار تومان و در هر ثانيه ۷۰۰هزار تومان زيان كرده است. اين در حالي است كه به تازگي تصويري در شبكه‌هاي اجتماعي به اشتراك گذاشته شده كه نشان مي‌دهد در پاركينگ شركت ايران‌خودرو تعداد زيادي خودرو پارك شده است. با استناد به همين عكس، بسياري از كاربران شبكه‌هاي اجتماعي استدلال مي‌كنند كه خودروسازان در حال دپوي خودرو هستند تا قيمت‌ها را افزايش دهند. بسياري از كاربران استدلال مي‌كنند كه عامل افزايش قيمت خودرو خود خودروسازان هستند. در مقابل، كارشناساني هم هستند كه معتقدند رشد قيمت خودرو به عوامل زيادي بستگي دارد كه يكي از مهم‌ترين آنها در ايران قيمت ارز است.
خودرو به دليل قيمت‌گذاري دستوري‌اي كه روي آن انجام مي‌شود، كالايي رقابتي نيست و قيمت‌هايي كه در بازار آزاد دادوستد مي‌شود هيچ عايدي‌اي نصيب خودروسازان نمي‌كند و خودروسازان به‌طور كل مجبورند محصولات خود را به قيمت مصوب بفروشند. در چنين شرايطي اما تصاوير مرتبط با پاركينگ ايران‌خودرو كه از داخل يك هواپيما گرفته و پربازديد شده، حتي واكنش ايران‌خودرو را در پي داشت و اين شركت علت وجود خودروهاي موجود در پاركينگ را طولاني شدن فرآيند صدور مجوز شماره‌گذاري از سوي سازمان استاندارد اعلام كرد.
افزايش بدهي‌ها و افت كيفيت خودرو
ابراهيم شجاعت، پژوهشگر حوزه صنعت در مورد افزايش بدهي خودروسازان به قطعه‌سازان بر اين باور است كه دليل اصلي اين بدهي‌ها زيان انباشته خودروسازان است كه هر روز هم اين زيان بيشتر مي‌شود.
اين كارشناس حوزه خودرو ادامه داد: با توجه به صورت‌هاي‌هاي مالي خودروهايي كه از سال ۱۳۹۷ به بعد فروش‌شان با زيان بيشتري همراه شد، در حقيقت خريد بدهي انجام مي‌دهند و اين رويه تنها در مقاطع كوتاهي كه قيمت‌ها اصلاح شدند به صورت كوتاه‌مدت از بين رفت، اما با توجه به تورمي كه وجود دارد باز هم زيان خودروسازان شدت گرفت .
او تصريح كرد: خودروسازان در برهه اخير با مشكلات نقدينگي زيادي روبه‌رو شدند و يكي از راه‌حل‌ها هم اين بود كه منابع مالي و سورس‌ها را از دو منبع به سمت پنج يا شش منبع در هر قطعه بردند و اين مساله باعث افزايش بدهي‌ها و افت كيفيت شد.
چرا قيمت تمام شده خودروها بالاست؟
شجاعت خاطرنشان كرد: مهم‌ترين مشكلي هم كه امروز اهالي اين صنعت با آن مواجه هستند مربوط به زياني است كه خودروسازان با آن مواجه شده‌اند.
شجاعت در پاسخ به اين پرسش كه چرا خودروسازان با وجود قيمت‌هاي بالايي كه روي خودروهاي‌شان در نظر مي‌گيرند باز هم قادر نيستند زيان خود را كاهش دهند، گفت: دليل آن اين است كه خودروهايي كه مي‌فروشند با قيمتي پايين‌تر از قيمت تمام شده است و مشكل اصلي در حقيقت اين است كه قيمت تمام شده خودروهاي‌شان بالاست و دلايل ديگري هم دارد؛ از مشكلات داخلي مانند (قيمت تمام شده فولاد) گرفته تا نرخ‌گذاري‌ها در بورس كالا و ... باعث شده تا قطعات خودروسازان با قيمت تمام شده بالاتري به فروش برسند و منطقي نباشد.
اين كارشناس حوزه خودرو با اشاره به مشكلات تحريمي كنوني تصريح كرد: متاسفانه ارز چنداني براي كالاهايي نظير فولاد و قطعات ديگر توليد خودرو وجود ندارد و همه اين عوامل باعث مي‌شود تا قيمت تمام شده توليد در كشور افزايش پيدا كند و قيمت‌ها با فاصله زماني زياد به‌روزرساني شود و همين به‌روزرساني‌ها براي اكثر جامعه هم غير قابل باور باشد و هم ديگر توان خريد نداشته باشند.
نهادهاي نظارتي بر دپوي خودروها نظارت دارند
شجاعت در مورد دپوي خودروها در پاركينگ خودروسازان با ادعاي تجاري‌سازي و طي شدن مراحل قانوني براي فروش اين محصولات گفت: بعيد است كه خودروسازان محصول آماده عرضه‌اي داشته باشند و اين محصولات را دپو كنند، چراكه نهادهاي نظارتي به صورت مستمر در كنار خودروسازان حضور دارند و معمولا از اين اقدامات جلوگيري مي‌كنند.
او در ادامه تصريح كرد: معمولا بين قيمت تمام شده و قيمتي كه خودرو به فروش مي‌رسد، فاصله زياد و از اين حربه هم استفاده مي‌شود كه يكسري از بخش‌هاي توليدي را كم و زياد مي‌كنند تا اين محصول تجاري نشود.
دپوي خودروهاي ناقص مرسوم شده است
اين كارشناس صنعت خودرو افزود: زماني كه يك خودرو تنها فاقد يك قطعه باشد به عنوان مثال لامپ جلو يا سپر نداشته باشد هر چند تمامي قطعات اين محصول جمع‌آوري هم شده باشد، اما باز هم نمي‌توانند اين محصول را به دست مشريان برسانند و اين خودروها را دپو مي‌كنند و ذيل موضوع احتكار هم ثبت نمي‌شود.
او خاطرنشان كرد: البته در خصوص اين قبيل از خودروها هم معمولا به نهادهاي ذي‌ربط فشار مي‌آورند تا از اين زيان فاصله بگيرند و بعضا ديده شده كه اين اقدامات صورت مي‌گيرد.