پرندگان مهاجر و امنيتي كه نيست!
شينا انصاري
روز جهاني پرندگان مهاجر را پشت‌سر گذاشتيم. از سال 2006 ميلادي، با ابتكار سازمان‌هاي بين‌المللي روزي به پرندگان مهاجر اختصاص يافت. چرا كه مشخص شده هيچ كشوري نمي‌تواند پرندگاني را كه از مرز بسياري كشورها گذر مي‌كنند، به تنهايي حفظ كند و بدون حفاظت از كل مسير مهاجرت اين پرندگان نمي‌توان به حفاظت واقعي از آنها اميدوار بود. پرندگان به عنوان نماد ارتباط اكولوژيك زيستگاه‌ها، به ما نشان مي‌دهند كه اكوسيستم جهان يك ساختار در هم تنيده و مرتبط است و نمي‌توان اين پيوستگي و درهم‌تنيدگي را ناديده گرفت. ديدگاهي كه گرچه براي پرندگان مهاجر كاملا مصداق دارد، اما قابل تعميم به ساير شاخصه‌هاي محيط زيستي است كه بر نگاهي يكپارچه به طبيعت كه آن را وراي مرزهاي سياسي و جغرافيايي مي‌بيندتاكيد دارد. در روز جهاني پرندگان مهاجر همه علاقه‌مندان به پرندگان، از پرنده‌نگر تا متخصصين حفاظت و فعالان حيات وحش در جهان از اقدامات براي زيستِ امن اين موجودات زيبا و شگفت‌انگيز مي‌گويند. در روزهايي كه نزديك به اين روز باشد مي‌توان هر فعاليت آگاهي رساني كه در مورد حفاظت از پرندگان مهاجر باشد، انجام داد و هم‌صدا با ساير نقاط جهان شعار اين روز را ترويج نمود. از فعاليت دانش‌آموزي و پروژه‌هاي دانشگاهي گرفته تا برگزاري مراسم‌ها، كارگاه‌ها و سخنراني‌ها، همه و همه مي‌توانند بخشي از اين گراميداشت محسوب شوند و در نهايت اينكه مي‌توان اين فعاليت‌ها را در سايت جهاني ثبت كرد.خوشبختانه چند سالي است كه گروه‌ها، افراد و موسسات مختلف دوستدار طبيعت در ايران نيز اين روز را گرامي مي‌دارند و اقدامات خود را در سايت جهاني منعكس مي‌كنند. شعار امسال روز جهاني پرندگان مهاجر «از حشرات حفاظت كنيم، از پرندگان حفاظت كنيم» بر اهميت حشرات و دغدغه‌هاي كاهش جمعيت آنها تمركز داشته است. چرا كه از بين رفتن حشرات در مسيرهاي مهاجرت پرندگان تهديدي جدي براي امنيت و بقاي آنهاست. گسترش اراضي كشاورزي، توسعه شهري و ساخت و سازها و مصرف بي‌رويه سموم شيميايي موجب نابودي حشراتي مي‌شود كه پرندگان براي تغذيه خود به آنها متكي هستند. متاسفانه بسياري از آفت‌كش‌ها و علف‌كش‌هاي مورد استفاده به دليل طيف گسترده اثر، علاوه بر آفات كشاورزي و علف‌هاي هرز باعث مرگ بسياري از حشرات مفيد نيز مي‌شوند. در حقيقت كاهش جمعيت حشرات مي‌تواند مهاجرت و زيست طبيعي پرندگان مهاجر را مختل كرده و منجر به بيماري، كاهش باروري و افزايش نرخ مرگ و مير در پرندگان بالغ و فرزندان آنها شود. امنيت غذايي پرندگان مهاجر در طول مسيرهاي مهاجرت و در هنگام توقف در مزارع، جنگل‌ها، تالاب‌ها و... كاملا به حضور و فراواني حشرات وابسته است. از اين حيث، نبود امنيت غذا و امنـــيت زيستــگاه دو تهديد اصلي پيش روي پرندگان مهاجر هست. ناامني در زيستگاه‌هاي طبيعي پرندگان مهاجر در كشور ما به پاشنه آشيلي براي زيست و بقاي آنها تبديل شده است. علاوه بر محدوديت منابع آب تالاب‌هاي داخلي، صيد غيرمجاز اين پرندگان به خصوص در آبگيرهاي استان‌هاي شمالي يكي از چالش‌هاي مهم در زيستگاه‌هاي اين پرندگان بوده است. با وجود همه مشكلات و تهديدها، كشور ما سالانه ميزبان دو ميليون پرنده مهاجر است. پرندگان زيبايي كه به رغم بي‌مهري‌ها و خطرات بسيار همچنان تالاب‌ها، حاشيه سواحل جنوبي و شمالي، آب‌بندان‌ها، سدها و حتي درياچه‌هاي انسان ساخت شهرها و مزارع غرقابي را براي زندگي موقت خود بر مي‌گزينند و در اين اقامت ناگزير شمار زيادي از آنها از بين مي‌روند.