طالبان مدعي «آزادي» شهروندان افغانستان است
اما همه با اين گروه شبه‌نظامي موافق نيستند
عادي وانمود كردن شرايط غيرعادي افغانستان
شهاب شهسواري
طالبان روز گذشته، سه روز بعد از خروج كامل نظاميان خارجي از خاك افغانستان و بيش از سه هفته بعد از تسلط كامل اين گروه بر پايتخت افغانستان و ۳۲ ولايت ديگر، قرار بود رسما خود را حاكم افغانستان اعلام كند. به گزارش رويترز، حكومت مورد نظر طالبان، يك حكومت شامل سران شناخته شده اين گروه و به ويژه افرادي است كه در طول دو سال گذشته با امريكا در قطر مذاكره كرده‌اند. طي روزهاي گذشته در شهرهاي بزرگ افغانستان، طالبان ديوار نوشته‌هاي و بيلبوردهايي را به زبان‌هاي پشتون و دري براي تبريك به شهروندان افغانستان به مناسبت خروج نظاميان خارجي نصب كرده است. روي برخي از اين بيلبوردها به زبان فارسي با پس‌زمينه پرچم «امارت اسلامي افغانستان (دولت ادعايي طالبان) » نوشته شده است: «هموطن آزادي‌ات مبارك». اما خبرها و تصاويري كه از افغانستان به جهان مخابره مي‌شود، چندان با تصويري كه طالبان قصد ساختن آن را دارد، مطابق نيست. در ميان شهروندان افغانستان گروه‌هايي هستند كه احساس مي‌كنند پايان اشغال نظامي خارجي كشورشان، مصادف شده است با درآمدن در بند سلطه ديگري. زنان در شهرهايي مانند هرات و كابل در اعتراض به محدوديت‌هاي طالبان براي حضورشان در محل كار، اقدام به برگزاري تجمع‌هاي اعتراضي مي‌كنند، در كابل زنان با برگزاري تجمعي خواستار حضور زنان در پست‌هاي ارشد مديريتي كشور از جمله وزارت شدند. در پنجشير مخالفان سلطه طالبان بر كشور، مقاومت مسلحانه تشكيل داده‌اند و تاكنون در دفع حملات سنگين طالبان براي تصرف اين آخرين ولايت مصون مانده از سلطه طالبان توفيق داشته‌اند. مخالفان طالبان مدعي هستند كه در ولايات ديگر هم توانسته‌اند پيشروي‌هايي داشته باشند و شهرهايي را از سلطه طالبان خارج كنند. به نوشته رويترز ملاعبدالغني برادر آخوند، معاون تشكيلات گروه شبه‌نظامي طالبان رييس حكومت معرفي شده و قرار است ملا هيبت‌الله آخوندزاده، مسووليت رهبري معنوي و مذهبي را بر عهده گيرد. بلومبرگ، دو روز پيش به نقل از بلال كريمي، عضو كميته فرهنگي جنبش طالبان گزارش داد: هيبت‌الله آخوندزاده رهبر عالي طالبان رهبر عالي هر گونه شوراي حكومتي خواهد بود. كريمي اضافه كرد: ملاعبدالغني برادر، رييس دفتر سياسي طالبان و يكي از سه معاونان آخوندزاده احتمالا مسووليت فعاليت روزانه دولت را برعهده بگيرد. وي ادامه داد: رايزني‌ها پيرامون تشكيل دولت فراگير افغان شامل رهبران امارت اسلامي، رهبران دولت سابق و رهبران ديگر بانفوذ به شكل رسمي خاتمه يافته و همچنين مذاكرات لازم براي كابينه دولت اسلامي انجام شده كه ما به زودي اعلام مي‌كنيم، نمونه‌اي براي ملت خواهد بود. اعلام حكومت از سوي طالبان در حالي انجام مي‌شود كه اين گروه شبه‌نظامي همچنان با مقاومت‌هايي در نقاط مختلف كشور مواجه است.
جنگ رواني در ميدان پنجشير
با خروج نظاميان خارجي از افغانستان و واگذاري قدرت از سوي امريكا و اشرف غني رييس‌جمهور پيشين به طالبان آنچه از جنگ در افغانستان باقي مانده، درگيري مسلحانه افغان با افغان است. بسم‌الله خان محمدي، وزير دفاع دولت پيشين روز گذشته در پيامي مدعي شد كه نيروهاي مقاومت در ولايت‌هاي تخار، پروان، كاپيسا، بغلان و بدخشان در حال پيشروي هستند و صدمات سنگيني به نيروهاي طالبان وارد كرده‌اند. در برابر طالبان نيز مدعي شده است كه در حملات هفته گذشته‌شان به ولايت پنجشير، اين تنها ولايت باقيمانده خارج از حوزه قدرت آنها، امرالله صالح، معاون اول رييس‌جمهور پيشين افغانستان زخمي شده است. امرالله صالح، پس از خروج اشرف غني از كشور اعلام كرد كه بر اساس قانون اساسي افغانستان او جانشين رييس‌جمهور است. وي كه شخصيتي جنجالي در افغانستان محسوب مي‌شود و به اظهارات تحريك‌آميز و تند مشهور است، در طول هفته‌هاي گذشته به جريان مقاومت در برابر طالبان تحت رهبري احمد مسعود، پيوسته است. يكي از منابع نزديك به طالبان، خبر داده كه امرالله صالح در درگيري با نيروهاي طالبان در بازار تاواخ ولايت پنجشير زخمي شده است. اما منابع جبهه مقاومت با رد اين خبر، مي‌گويند كه در ظرف چهار روز گذشته ۳۵۰ طالب كشته و ۲۹۰ تن آنها زخمي شده‌اند. روز پنجشنبه طالبان حمله گسترده‌اي را از جهات مختلف به سمت ولايت پنجشير آغاز كرد. اما منابع مقاومت مي‌گويند كه اين حملات با شكست سنگيني مواجه شده است. عبداللطيف پدرام، از منابع نيروهاي مستقر در پنجشير گفته است: «شب گذشته قوي‌ترين حملات دشمن بر پنجشير، شكست خورده است. تهاجم وسيع طالبان بر مناطق خاواك، انجمن، دربند و شُتل با استفاده از هزاران نيروي كمكي از سراسر افغانستان و حمايت تروريستان خارجي با برجاگذاشتن ده‌ها كشته، زخمي و اسير يك‌بار ديگر ناكام شد. همزمان طالبان خط برق وارداتي بر پنجشير را قطع و يك آنتن شبكه مخابراتي را در نزديكي‌هاي جبهه دربند آتش زد. نيروهاي مقاومت ملي از ظرفيت و انگيزه فوق‌العاده بلند برخوردار‌ند و به درستي توانسته‌اند دشمن را زمينگير كنند.» خبرگزاري تاس روسيه هم در گزارشي به نقل از منابع خود، اين ادعاي نيروهاي مقاومت عليه طالبان را تاييد كرده است. در برابر اين اظهارات، طالبان هم روايت خودشان را از درگيري‌هاي پنجشير دارند. ذبيح‌الله مجاهد، سخنگوي طالبان جمعه به خبرگزاري اسپوتنيك گفت: اين جنبش توانسته چند منطقه و چهار ايست بازرسي را در استان پنجشير تصرف كند. ذبيح‌الله مجاهد سخنگوي طالبان همچنين اضافه كرد: دست‌كم در جريان درگيري‌هاي اخير مربوط به استان پنجشير ۳۱ تن از نيروهاي مقاومت در اين استان از جمله سه فرمانده كشته شدند. حامد كرزي، رييس‌جمهوري پيشين كشور از آغاز درگيري‌ها ميان نيروهاي جبهه مقاومت مردمي و طالبان در پنجشير ابراز نگراني كرده و از دو طرف خواست تا از طريق گفت‌وگو مشكلات‌شان را حل كنند. آقاي كرزي در اعلاميه‌اي كه در صفحه فيس‌بوك خود منتشر كرده، از دو طرف خواسته است كه مشكلات موجود را از راه مذاكره حل كنند تا «مردم از صلح و خوشحالي كامل» برخوردار شوند.
بازگشايي نصفه نيمه فرودگاه كابل
طالبان در طول هفته گذشته مذاكره با قطر و تركيه را با چراغ سبز امريكا براي كمك به عملياتي كردن مجدد فرودگاه كابل ادامه داده است. عمليات فرودگاه كابل براي ارتباط افغانستان با جهان خارج ضروري است، آن هم در شرايطي كه نهادهاي بين‌المللي از احتمال قحطي و مشكلات شديد اقتصادي قريب‌الوقوع در اين كشور خبر مي‌دهند. دبيركل سازمان ملل متحد روز پنجشنبه در توييترش نوشت: «با خشكسالي شديد و نزديك شدن زمستان، سازماندهي تحويل غذا، سرپناه و دارو به افغانستان ضروري است.» سازمان ملل متحد بارها خواستار كمك‌هاي فوري بشردوستانه به افغانستان شده است. اين سازمان جهاني به ضرورت بازسازي كار فرودگاه كابل براي اين امر اشاره كرد. سازمان ملل متحد همچنين خاطرنشان كرد كه درگيري‌هاي مسلحانه در ولايت پنجشير بين طالبان و نيروهاي مقاومت احمد مسعود مانع فعاليت‌هاي بشردوستانه مي‌شود. گوترش قصد دارد هفته آينده طرحي را براي ارايه كمك‌هاي فوري به افغانستان ارايه بدهد. سخنگوي گروه شبه‌نظامي طالبان مي‌گويد كه تركيه و قطر كمكي ۲۰ ميليون دلاري براي ازسرگيري عمليات در اين فرودگاه ارايه كرده‌اند. مشخص نيست آيا قطر و تركيه مستقيما نيروي فني براي اداره فرودگاه به كابل اعزام مي‌كنند يا نه. ديروز نخستين پرواز خارجي بعد از خروج نظاميان امريكايي از افغانستان در فرودگاه كابل به زمين نشست. اين پرواز از امارات متحده عربي، يك محموله كمك‌هاي بشردوستانه شامل غذا و دارو براي مردم افغانستان ارسال كرده بود. مشخص نيست پروازهاي عادي خارجي از فرودگاه كابل چه زماني از سر گرفته خواهد شد و مديريت فني و امنيت اين فرودگاه در اختيار چه كسي خواهد بود. هر چند تركيه قبلا براي تامين امنيت فرودگاه با استقرار نيروي نظامي در آن موافقت كرده بود، اما طالبان گفته‌اند كه قصد ندارند امنيت را به نيروي خارجي واگذار كنند و فقط به كمك فني براي عملياتي كردن اين فرودگاه نياز دارند.
پوتين: امريكا در افغانستان فاجعه به بار آورد
«ولاديمير پوتين»، رييس‌جمهور روسيه روز جمعه وضعيت افغانستان پس از خروج نيروهاي تحت رهبري امريكا از اين كشور را «فاجعه» توصيف كرد و افزود: دموكراسي را نمي‌توان با زور تحميل كرد. پوتين كه در كنفرانس مجمع اقتصادي شرق سخن مي‌گفت، افزود: اگر مردم به دموكراسي احتياج داشته باشند، به شكل طبيعي به آنها مي‌رسد. رييس‌جمهور روسيه در ادامه گفت كه سازمان ملل متحد و شوراي امنيت آن، از جمله پنج عضو دايمي، بايد مسوول نظم در جهان باشند. وي با اين حال اظهار داشت كه سياست كشورهايي كه استانداردهايي را از خارج اعمال مي‌كنند هنوز در ساير نقاط جهان ادامه دارد. به نوشته خبرگزاري «اسپوتنيك»، پوتين كه قبلا گفته بود حضور ۲۰ ساله امريكا در افغانستان فقط منجر به «فجايع» شده است، استدلال كرد كه روسيه علاقه‌اي به تجزيه اين كشور جنوب آسيا ندارد، زيرا ديگر طرفي نيست كه مسكو با آن صحبت كند. وي در ادامه گفت بسياري از گروه‌هاي افراطي كه در حال حاضر در افغانستان فعاليت مي‌كنند، تهديدي براي همسايگان و متحدان روسيه هستند. رييس‌جمهور روسيه اظهار داشت: گروه طالبان يكدست نيست، اگرچه بيشتر از قبايل پشتون تشكيل شده، نمايندگان بسياري از گروه‌هاي ديگر، از جمله داعش در افغانستان حضور دارند. بسياري از مردم از جمله افراد تندرو از زندان آزاد شدند. وي افزود: هرچه زودتر طالبان به خانواده به اصطلاح مردم متمدن ملحق شوند، ارتباط، نفوذ و پرسشگري راحت‌تر خواهد بود.
اعتراضات زنان در كابل و هرات
كابل پايتخت افغانستان روز جمعه شاهد تظاهرات شماري از زنان بود كه با شعارهاي «حذف زنان مساوي با حذف انسان» و همچنين زنان بايد از حق تحصيل، كار و آزادي برخوردار باشند، اجتماع كردند. اين تظاهركنندگان تاكيد داشتند زنان بايد از حقوق مساوي با مردان برخوردار باشند و در دولت آينده نيز به‌طور مساوي با مردان سهم داشته باشند. اين زنان از گروه طالبان خواستند كه آنها را نيز در كابينه حكومت جديد شريك كنند و به تمام حقوق آنها از جمله آزادي بيان، تحصيل و كار در تمامي عرصه‌ها بايد احترام گذاشته شود. زنان در هرات در غرب افغانستان خواستار حقوق اساسي‌شان از سوي طالبان شدند. شماري از زنان معترض روز پنجشنبه با در دست داشتن پلاكاردها و بنرهايي در مقابل ساختمان اداره ولايت هرات شعارهايي بر حفظ دستاوردها و حقوق زنان افغانستان پس از روي كار آمدن حكومت طالبان در اين كشور تاكيد كردند. «نترسيد، نترسيد، ما همه با هم هستيم؛ هيچ حكومتي بدون حمايت زنان پايدار نمي‌ماند؛ حق تحصيل و كار زنان در تمام عرصه‌ها» از جمله شعارهايي است كه روي برخي پلاكاردهايي كه معترضان در دست داشتند، نوشته شده بود. در بخشي از اعلاميه‌اي كه تجمع‌كنندگان در هرات منتشر كرده‌اند، آمده: «طي هفته‌هاي اخير تاكنون خبري از امكان حضور زنان در ادارات دولتي و خصوصي، دانشگاه‌ها و مكاتب عرصه‌هاي اجتماعي نيست. حضور زنان در متن جامعه با اما و اگر و اختلاف همراه است. ما، اكنون در افغانستان با جمعيتي از زنان رو‌به‌رو هستيم كه تحصيلكرده، آگاه و با ظرفيت اشتراك در جامعه هستند. با اين جمعيت چه معامله‌اي خواهد شد؟ آيا اين زنان به حاشيه رفته و ناديده گرفته خواهند شد؟! اين براي ما غير قابل قبول است.»