ايران و عمان تلاش‌ها براي پايان جنگ يمن را تشديد كردند
صلح يمن، خيلي دور، خيلي نزديك
شهاب شهسواري
با گذشت شش سال از جنگ عربستان سعودي عليه يمن، بار ديگر تلاش‌ها براي توقف اين جنگ ويرانگر عليه فقيرترين كشور عربي، از سر گرفته شده است. به نظر مي‌رسد كه بعد از تغيير دولت در ايالات متحده امريكا و ادعاي اين كشور مبني بر آمادگي كامل براي توقف حمايت از عربستان سعودي در جنگ عليه يمن، تحولات تازه‌اي در خصوص فعاليت‌هاي ديپلماتيك براي پايان جنگ يمن به وجود آمده است. اين تحولات را مي‌توان از آغاز نقش‌آفريني فعال ايران در مذاكرات مرتبط با آتش‌بس در يمن و همچنين محوريت عمان در ميانجي‌گري ميان صنعا و عربستان سعودي مشاهده كرد. در حالي كه در طول ۶ سال جنگ يمن، مقام‌هاي عربستان، امارات متحده عربي، ايالات متحده امريكا و سازمان ملل متحد، هرگز تلاشي براي استفاده از ظرفيت‌هاي روابط دوستانه ايران با گروه‌هاي يمني نمي‌كردند و فقط به اتهام‌زني‌هاي واهي و بي‌اساس به تهران در مورد آتش‌افروزي در يمن بسنده مي‌كردند، در طول شش ماه گذشته نماينده ويژه سازمان ملل متحد در امور يمن دوبار به تهران سفر كرده است و چندين بار با دستيار ارشد وزير امورخارجه كشورمان، علي‌اصغر خاجي، تلفني و حضوري رايزني كرده است. همزمان، عمان نيز كه متحد نزديك تهران محسوب مي‌شود و از ابتداي جنگ عربستان و متحدانش عليه يمن، نقشي بي‌طرفانه در پيش گرفته بود، به تازگي فعالانه در ميانجي‌گري و واسطه‌گري براي گفت‌وگو ميان طرف‌هاي يمني و عربستان سعودي وارد عمل شده است. اقدام‌هايي كه به‌رغم ادامه حملات مستمر عربستان سعودي به شهرهاي يمن، دورنمايي از پايان اين فاجعه شش‌ساله را كه از سوي سازمان ملل متحد «بزرگ‌ترين فاجعه جاري بشري» توصيف شده است، زنده مي‌كند. به نظر مي‌رسد كه در روزها و ماه‌هاي آينده، ايران و عمان نقش فعال‌تري را در زمينه تلاش‌ها براي آتش‌بس يمن بازي كنند و همكاري‌هاي تازه‌اي ميان اين دو كشور دوست در منطقه براي پايان رنج مردم يمن مشاهده شود.
دولت ايالات متحده امريكا از ابتداي روي كار آمدن دولت جديد اين كشور مدعي شده بود آماده همكاري براي پايان جنگ يمن است و با تعيين يك نماينده ويژه از سوي رييس‌جمهور رايزني‌ها در خصوص آتش‌بس يمن را در پيش گرفته است. با اين حال رويكرد غيرمنصفانه امريكا و هواداري اين كشور از رياض باعث شده است كه امكان توفيق راهكارهاي امريكايي براي آتش‌بس به‌شدت كاهش پيدا كند. در طول ماه‌هاي گذشته امريكا و عربستان سعودي، دو طرح آتش‌بس و آغاز گفت‌وگوهاي سياسي براي يمن پيشنهاد داده‌اند كه به دو دليل عدم قطع كامل محاصره اقتصادي يمن و ناديده‌گرفتن حضور عربستان به عنوان يك طرف جنگ در مذاكرات، از سوي انصارالله رد شده است.
دومين سفر نماينده ويژه سازمان ملل متحد در امور يمن به تهران
مارتين گريفيتس، نماينده ويژه دبير كل سازمان ملل متحد در امور يمن، هفته گذشته براي دومين بار از زمان انتصابش به اين مقام به تهران سفر كرد. نخستين سفر گريفيتس به تهران در بهمن‌ماه سال گذشته، بعد از ملاقات دوجانبه او با علي‌اصغر خاجي، دستيار ارشد وزير خارجه جمهوري اسلامي ايران در ژنو انجام شده بود. گريفيتس بار ديگر هفته گذشته به تهران آمد تا با مقام‌هاي ايراني از جمله محمدجواد ظريف، وزير امورخارجه جمهوري اسلامي ايران رايزني كند. محمدجواد ظريف، وزير امورخارجه كشورمان بعد از ديدار با گريفيتس در صفحه شخصي خود نوشت: گفت‌وگوهاي ثمربخش با ژان آرنو و مارتين گريفيتس نمايندگان ويژه دبير كل سازمان ملل متحد در امور افغانستان و يمن داشتم. وي به موضوع كليدي اين گفت‌وگو اشاره كرد و ادامه داد: فرآيندهاي صلح بايد در اختيار تمامي افغان‌ها و يمني‌ها - بدون هرگونه تحميل خارجي - باشد. وي در پايان بر مخرج مشترك اين نشست تاكيد كرد و افزود: ايران به دنبال صلح و ثبات منطقه‌اي است. آماده تسهيلگري هستيم.
نقش ويژه عمان در ميانجي‌گري براي حل بحران يمن
شش سال از آغاز تهاجم نظامي عربستان سعودي عليه مردم يمن مي‌گذرد و هنوز هيچ‌يك از راهكارهاي منطقه‌اي و بين‌المللي نتوانسته است مانع ادامه اين حملات نظامي وحشيانه و محاصره غيرانساني شهروندان يمن، فقيرترين كشور عربي شود. يكي از كشورهايي كه بيشترين نگراني را نسبت به گسترش خشونت در يمن دارد، به ويژه نسبت به گسترش گروه‌هاي تروريستي در منطقه استان المهره احساس خطر مي‌كند، عمان است. عمان تاكنون چندين بار براي ميانجي‌گري براي پايان بحران در يمن تلاش كرده است. پيش از اين گفته شده بود كه بعد از عدم توفيق نمايندگان امريكا و سازمان ملل متحد براي آغاز فرآيند گفت‌وگوهاي سياسي در يمن، عربستان و امريكا براي جايگزيني عمان به عنوان ميانجي صلح توافق كرده‌اند. به نوشته رسانه‌هاي عربي منطقه بعد از پايان سفر اين هيات عماني، سلطان عمان در نامه‌اي براي پادشاه عربستان سعودي پيشنهادهايي را براي مصالحه و پايان جنگ در يمن مطرح كرده است. رييس هيات مذاكره‌كننده دولت نجات ملي يمن در صنعا ديدارهاي هيات عماني در يمن را جدي و مسوولانه عنوان كرد. «محمد عبدالسلام» همچنين افزود كه هيات عماني طي اين سفر در جريان مطالبات يمني‌ها براي پايان دادن به تجاوز و رفع محاصره يمن قرار گرفته است. گفتني است كه هيات عماني مذكور ۱۶ خرداد وارد صنعا شده بود و ظهر جمعه يمن را ترك كرد. خبرگزاري رسمي عربستان (واس) اعلام كرد كه ملك سلمان بن عبدالعزيز، پادشاه اين كشور پيام مكتوبي را از طرف هيثم بن طارق بن تيمور، همتاي عماني خود درباره روابط دوجانبه ميان دو كشور و راه‌هاي توسعه آن در تمامي زمينه‌ها دريافت كرد. طبق گزارش واس، فيصل بن فرحان بن عبد‌الله، وزير خارجه عربستان سعودي اين پيام را از سلطان عمان تحويل گرفت. اما منابع محلي مطلع اعلام كردند كه در اين نامه به تلاش‌هاي عمان براي حل‌وفصل مساله يمن پرداخته شده است. روزنامه الجريده كويت چهارشنبه از تلاش عمان براي حل‌وفصل بحران يمن خبر داد و در گزارشي تحت عنوان «ابتكار عمل چهار ماده‌اي عمان براي حل بحران يمن» گزارش داد هيات مسقط كه درحال حاضر در صنعا به سر مي‌برد گفت‌وگوهايي را با رهبران جنبش انصارالله درباره چهار نكته اصلي انجام داده است. اين روزنامه كويتي در ادامه به نقل از منابعي در صنعا اعلام كرد كه چهار نكته مذكور براي حل‌وفصل پرونده بحران يمن شامل آتش‌بس، ورود به مذاكرات صلح با طرف‌هاي درگير در يمن، آغاز مذاكرات مستقيم پس از ورود كشتي‌هاي حامل توليدات نفتي به بندر حديده و بازگشايي فرودگاه صنعا است.
اعلام آمادگي انصارالله براي تبادل اسرا
در يكي از تازه‌ترين تحولات مثبت كه به نظر مي‌رسد با افزايش رايزني‌هاي ايران، عمان و سازمان ملل متحد به نتيجه رسيده است، دولت حاكم در صنعا اعلام كرده كه آماده است اسراي در اختيار خود را با اسرايي كه در اختيار دولت مستعفي مستقر در عدن هستند مبادله كند. از جمله اين اسيران، شخصيت‌هاي بلندپايه‌اي از جمله برادر عبدالربه منصور هادي، نخست‌وزير مستعفي يمن وجود دارند. «عبدالقادر مرتضي» رييس كميته ملي اسراي يمن جديدترين مواضع اين كشور در قبال مبادله اسرا با ائتلاف سعودي را اعلام كرد. براساس اين گزارش، وي در اين زمينه گفت: دولت يمن براي انجام مبادله اسرا در سطوح گسترده از آمادگي كامل برخوردار است. به گفته اين مقام يمني، «ناصر منصور هادي، برادر رييس‌جمهور مستعفي و فراري يمن نيز در ليست تبادل اسرا، مبادله خواهد شد.
المرتضي تاكيد كرد كه صنعا نام شماري ديگر از فرماندهان وابسته به ائتلاف متجاوز سعودي را در ليست مبادله اسرا قرار داده است. از جمله اين افراد مي‌توان به محمود الصبيحي، وزير دفاع سابق دولت مستعفي يمن اشاره كرد. وي از سال ۲۰۱۵ توسط انصارالله بازداشت شده است. از سوي ديگر، قائم‌مقام وزارت حقوق بشر يمن نيز اعلام كرد كه كشورش براي انجام مبادله اسرا با شروطي كه تعيين مي‌كند، آماده است. درحال حاضر آمار دقيقي از اسراي دو طرف اعلام نشده است.
شعارهاي بدون عمل امريكا
جو بايدن، رييس‌جمهور امريكا از نخستين روزهاي انتخابش به مقام رياست‌جمهوري در اين كشور مدعي شده بود كه قصد دارد با افزايش فشارها به دولت عربستان سعودي، اين پادشاهي عربي را به رعايت حقوق بشر و پايان جنگ عليه مردم يمن وادار كند. به‌رغم اين ادعا، هفت ماه بعد از آغاز به كار دولت بايدن، به‌رغم برخي اقدام‌هاي نمادين از جمله حذف نام گروه انصارالله از فهرست سازمان‌هاي تروريستي خارجي و اعلام قطع مشاركت امريكا در عمليات تهاجمي عربستان عليه يمن، همچنان دولت بايدن از اقدامي قاطع براي وادار كردن متحدانش در عربستان براي توقف حمله به عربستان بازمانده است. انفعال كاخ سفيد باعث شده است تا گروهي از اعضاي مجلس سناي امريكا بار ديگر از جو بايدن بخواهند براي پايان محاصره يمن از سوي عربستان «تدابير فوري و قاطعي» را در نظر بگيرد. به گزارش ايسنا، شبكه سي‌ان ان گزارش داد، اين اعضاي مجلس سنا در پيامي به جو بايدن، رييس‌جمهوري امريكا بر لزوم شكستن محاصره عربستان عليه يمن كه شامل كالاهاي اساسي نظير مواد غذايي، دارو، سوخت اختصاص‌يافته به اين كشور درگير جنگ است، تاكيد كردند. درخواست‌هاي جديد امريكايي براي پايان جنگ يمن در پي اعلام توقف مداخله امريكا در جنگ يمن از سوي جو بايدن بيشتر شده است. گروهي از اعضاي دموكرات سنا از بايدن خواسته‌اند تدابير فوري و قاطعي براي پايان دادن به تاكتيك‌هاي محاصره عربستان عليه يمن لحاظ كند چراكه محاصره عربستان منجر به نقض‌هاي وحشتناك حقوق بشر و شيوع قحطي در يمن شده است. براساس گزارش يونيسف، انتظار مي‌رود محاصره عليه يمن منجر به وخيم شدن حال حدود ۲.۳ ميليون كودك زير پنج سال شود كه از سوء تغذيه رنج مي‌برند، در حالي كه ۴۰۰ هزار تن نيز همچنان از سوء تغذيه شديد رنج مي‌برند.