تل‌آويو براي به هم زدن روابط تهران-دمشق به مسكو رو آورد
رفت و آمدهاي مرموز حميميم
شهاب شهسواري
پايگاه نظامي روسيه در خاك سوريه، به محل رفت و آمدهاي محرمانه مقام‌هاي اسراييلي و توافق‌هاي پنهاني و مرموز ميان دمشق و تل‌آويو تبديل شده است. همزمان با هشدارهاي آشكار مقام‌هاي روسيه در مورد حملات اسراييل به خاك سوريه، تلاش‌هاي پنهاني از طرف قدرتمندترين حامي دولت دمشق براي ايجاد تفاهمي ميان سوريه و اسراييل، در جريان است. هفته پيش اعلام شد كه با ميانجي‌گري روسيه، دمشق و تل‌آويو توافق كرده‌اند كه سه تن از اسراي طرف مقابل را با يكديگر تبادل كنند. در طول يك دهه گذشته، به جز يك مورد تلاش روسيه براي بازگرداندن باقيمانده جسد يك سرباز اسراييلي كه 40 سال پيش در خاك سوريه مفقود شده‌بود، چنين تبادلي بي‌سابقه محسوب مي‌شد. به نوشته رسانه‌هاي عربي و اسراييلي، تل‌آويو تلاش مي‌كند تا از طريق مسكو، دمشق را وادار به پذيرش خواسته‌هاي خود، از جمله بازنگري در روابطش با تهران كند. تل‌آويو كه تا چندي پيش به پشتيباني كامل واشنگتن در عمليات خود عليه منافع سوريه و ايران اميدوار بود، حالا با تغيير زمامدار كاخ سفيد، به مسكو روي آورده است تا از طريق تطميع كرملين و تهديد دمشق، روابط سوريه و ايران را تحت تاثير قرار دهد.
واكسن‌هاي جنجالي
حالا يك رسانه نزديك به دربار سعودي فاش كرده است كه در كنار اقدام به تبادل اسرا، رژيم اسراييل هزينه خريد محموله‌اي از واكسن كروناي روسي اسپوتنيك‌وي را براي سوريه تقبل كرده است. رسانه‌هاي رسمي سوريه اين گزارش‌ها را تكذيب كرده‌اند. خبرگزاري رسمي سوريه، سانا نوشته است كه اين گزارش با هدف «تصوير كردن چهره‌اي انساني از اسراييل» منتشر شده است. به گزارش شبكه دوازده تلويزيون رژيم اشغالگر سرزمين فلسطين، به درخواست روسيه، مفادي از توافق تبادل اسرا پنهان مانده است. اين گزارش اضافه مي‌كند كه علي‌رغم درخواست‌هاي اسراييل براي افشاي مفاد اين توافق، روس‌ها از افشاي آن خودداري كرده‌اند. مشخص نيست كه علي‌رغم نزديكي ارتباط ميان دمشق و مسكو، چرا روسيه هزينه‌هاي فروش واكسن كرونا به دمشق را از بزرگ‌ترين دشمن دولت مركزي سوريه دريافت كرده است.
احمد تيبي، نماينده عرب‌تبار كنست رژيم اشغالگر فلسطين، در اعتراض به اين ادعا كه رژيم اسراييل قرار است هزينه‌هاي خريد واكسن توسط سوريه را تامين كند، گفته است: «هفته گذشته در كنست درخواست كردم كه اجازه بدهند چند هزار دوز واكسن كرونا وارد نوار غزه شود و درخواست كردم كه از انبار ذخيره واكسن بزرگي كه در اسراييل وجود دارد، تعدادي واكسن در اختيار شهروندان كرانه باختري قرار گيرد. اين از جمله مسووليت‌هاي نيروي اشغالگر است. آيا بايد صبر كنيم كه يك مرد يا زن يهودي از مرزهاي نوار غزه عبور كند تا فلسطيني‌ها واكسن دريافت كنند؟»
جلسه حميميم تحت فشار روسيه
نشريه عرب ويكلي، در گزارشي از اين جلسه كم‌سابقه، نوشته است كه مقام‌هاي دمشق تحت فشار روسيه مجبور شده‌اند در اين نشست شركت كنند. اين نشريه به نقل از تعدادي منابع ديپلماتيك غربي مي‌نويسد كه روس‌ها مي‌خواستند سران دمشق مستقيما تهديدهاي اسراييل را بشنوند و تلويحا به آنها بفهمانند كه ديگر امكاني براي جلوگيري از تعرض‌هاي نظامي روزافزون اسراييل به خاك سوريه ندارند. به نوشته اين نشريه از جمله اقدام‌هاي مسكو براي تحت فشار قرار دادن دمشق اين بوده كه ارسال محموله‌هاي سوخت مورد نياز سوريه را قطع كرده و به دمشق اعلام كرده تنها در صورتي ارسال محموله‌هاي سوخت را از سر مي‌گيرد كه حاضر به مشاركت در اين گفت‌وگوها شود. حسين عرنوس، نخست‌وزير سوريه اخيرا اعلام كرده‌بود كه دو تانكر نفتي كه قرار بود نفت خام سوريه را تامين كنند، به تازگي در درياي سرخ مورد حمله تروريستي قرار گرفته‌اند و تامين سوخت مورد نياز براي پالايشگاه بانياس سوريه، با مشكل مواجه شده است.
فضاسازي‌ها عليه ايران
اين گزارش‌ها در پي هجمه تبليغاتي اخيري آغاز مي‌شود كه رسانه‌هاي اسراييلي و غربي در مورد حضور مستشاري ايران در كنار دولت سوريه به راه انداخته‌اند. در طول ماه‌هاي گذشته، چندين گزارش رسانه‌اي در مورد درخواست‌هاي روسيه و سوريه از ايران براي ترك خاك سوريه منتشر شده است، گزارش‌هايي كه دست‌كم از طرف دمشق تكذيب شده‌اند. وجه مشترك اين گزارش‌ها در ماه‌هاي اخير اين است كه دولت سوريه از حضور ايران به عنوان يك بار اضافه و تهديد امنيتي خسته‌شده است و از طرق مختلف از تهران و مسكو خواسته است كه تهران را به خارج كردن نيروهايش از سوريه وادار كنند. اين ادعاها، هفته پيش با واكنش علي اصغر خاجي، دستيار ارشد وزير امورخارجه جمهوري اسلامي ايران مواجه شد كه گفت: «تهران هيچ پيامي براي خروج نيروهاي خود از سوريه دريافت نكرده است و ما به‌درخواست دولت سوريه در آنجا حاضر هستيم و اين حضور تا زماني ادامه خواهد يافت كه مردم و دولت سوريه تمايل داشته باشند.»
اعتراض علني؛ وساطت محرمانه
سران مسكو كه در طول هفته‌هاي گذشته چندين بار اسراييل را به خاطر حملات گاه و بيگاهش به خاك سوريه و هدف قرار دادن مناطقي در پايتخت اين كشور سرزنش كرده‌اند، اخيرا در اقدامي كم‌سابقه، جلسه‌اي مستقيم ميان مقام‌هاي امنيتي اسراييل و سوريه در پايگاه نظامي حميميم برگزار كردند. جلسه‌اي كه برخلاف اظهارات علني، به نظر مي‌رسد بيشتر با هدف تهديد و تطميع دمشق برگزار شده‌باشد تا سرزنش تل‌آويو. دوشنبه هفته گذشته، سرگئي لاوروف، وزير خارجه روسيه در اظهاراتي انتقادي، نسبت به حملات اسراييل به خاك سوريه انتقاد كرد. وي گفت اگر تل‌آويو اطلاعاتي در خصوص تهديدها عليه خودش از درون خاك سوريه دارد، بايد اين اطلاعات را در اختيار مسكو بگذارد، تا روسيه اين تهديدها را خنثي كند. لاوروف گفت: «واقعا اگر اسراييل مجبور است به تهديدي امنيتي از درون خاك سوريه پاسخ بدهد، ما بارها به همكاران اسراييلي‌مان گفته‌ايم: اگر تهديدي را ديديد، اطلاعات آن را در اختيار ما بگذاريد.» او گفت: «ما نمي‌خواهيم كه سرزمين سوريه عليه اسراييل مورد استفاده قرار گيرد يا اينكه به محلي براي منازعه با ايران تبديل شود. ما در رابطه نزديك با اسراييل هستيم و از آنها مي‌خواهيم كه حملات به خاك سوريه و لبنان را متوقف كنند.» دفتر نمايندگي سوريه در سازمان ملل متحد، به نيوزويك مي‌گويد: «حملات متعدد اسراييل عليه تماميت ارضي سوريه، فقط يك مشكل فني براي امنيت رفت و آمد هواپيماهاي مسافربري در آسمان سوريه نيست، اما يك نوع تعرض نظامي است كه نقض توافق آتش‌بس 1974 محسوب مي‌شود و همزمان امنيت و ايمني شهروندان غيرنظامي و هوانوردي غيرنظامي را به خطر مي‌اندازد.» به گفته دفتر نمايندگي سوريه در سازمان ملل متحد «اين حملات نقض فاحش كنوانسيون شيكاگو در مورد تضمين امنيت هوانوردي غيرنظامي در جهان محسوب مي‌شوند. اين اقدام‌ها از لحاظ حقوق بين‌المللي و منشور ملل متحد اقداماتي خصمانه محسوب مي‌شوند. علاوه بر همه اينها، چنين اقداماتي نشانه سرپيچي از قطعنامه‌هاي شوراي امنيت سازمان ملل متحد، در خصوص وضعيت سوريه است كه در آنها بر احترام به حاكميت ملي، استقلال، وحدت و تماميت ارضي سوريه تاكيد شده است.»
اسير مرموز
زني كه گفته مي‌شد در پي تبادل كم‌سابقه اسرا ميان سوريه و اسراييل به اسراييل مسترد شده است، يك دختر 25 ساله يهودي است. دولت اسراييل از انتشار نام اين زن خودداري كرده است و نزديك به يك هفته ارتش اسراييل، به رسانه‌ها دستور داده‌بود كه از انتشار خبر اين تبادل اسير خودداري كنند. اين زن با دو چوپان سوري معاوضه شده است كه چند روز پيش به دليل ورود به سرزمين اشغالي جولان در خاك سوريه، توسط ارتش اسراييل بازداشت شده‌بودند.
اما زن يهودي به نوشته رسانه‌ها يك دختر 25 ساله است كه به خوبي عربي صحبت مي‌كند و تاكنون دست‌كم 4 بار در تلاش براي خروج غيرقانوني از مرزهاي سرزمين اشغالي فلسطين بازداشت شده است. به نوشته تايمزآو اسراييل، اين زن يك بار در تلاش براي عبور از فنس‌هاي مرزي ميان نوار غزه و سرزمين‌هاي اشغالي، توسط ارتش اسراييل بازداشت شده است، بعد از آن بار ديگر تلاش كرده است كه با استفاده از يك كرجي دست‌ساز، از طريق سواحل درياي مديترانه به غزه برود، اما باز هم ناموفق مانده است. يك بار ديگر اين زن جوان، در هنگام تلاش براي عبور از مرزهاي سرزمين اشغالي فلسطين براي ورود به اردن، توسط ارتش بازداشت شده است. اما تلاش چهارم او براي خروج از سرزمين‌هاي اشغالي موفق بوده است. او با بررسي دقيق امنيتي در جولان اشغالي، نقطه‌اي كور و كم مانع در جبل‌الشيخ را براي عبور انتخاب مي‌كند و موفق مي‌شود كه از جولان اشغالي سوريه وارد سرزمين تحت كنترل دولت مركزي سوريه شود. او بعد از ورود به يك روستاي دروزي‌نشين، توسط محلي‌ها از بيم اينكه يك جاسوس باشد به مقام‌هاي دولتي تحويل داده مي‌شود. رسانه‌هاي رژيم اشغالگر سرزمين فلسطين، دقيقا روشن نكرده‌اند كه اين زن چرا تا اين حد براي فرار از مرزهاي سرزمين‌هاي اشغالي تلاش مي‌كند و چرا تل‌آويو بعد از باخبر شدن از فرار او، دست به دامن مسكو شده است تا در يك اقدام نادر و كم‌سابقه، براي تبادل او با دو اسير سوري، ميانجي‌گري كند. دولت اسراييل گفته است كه اين زن «از مشكلات شخصي رنج مي‌برد.» روايت رسمي سوريه از بازداشت اين زن متفاوت است و رسانه‌هاي دمشق گفته‌اند كه اين زن تصادفي از مرز عبور كرده و بلافاصله توسط نيروهاي سوريه بازداشت شده است. به نوشته رسانه‌هاي اسراييلي، اين زن بعد از آزادي با هواپيما به مسكو اعزام شده است و از آنجا با پروازي به سرزمين‌هاي اشغالي فلسطيني بازگردانده‌شده است. دو شهروند سوريه كه توسط اسراييل قرار است آزاد شوند هر دو از ساكنان روستاهاي بلندي‌هاي اشغالي جولان هستند كه به اتهام‌هاي امنيتي توسط اسراييل بازداشت و زنداني شده‌اند. اين دو فرد بعد از اعلام توافق براي مبادله‌شان، اعلام كرده‌اند كه قصد ندارند به سرزمين اصلي سوريه بازگردند و ترجيح مي‌دهند در صورت آزادي به خانه‌هاي خودشان در مناطق تحت اشغال در جولان برگردند. به نوشته جروزالم‌پست، دياب خاموز، به اتهام آنچه «ارتباط با حزب‌الله»، «جاسوسي براي كشور خارجي» و «قاچاق سلاح» سه سال پيش به 14 سال زندان محكوم شده است، حاضر نشده محل زندان را ترك كند و گفته است كه مفاد توافقي كه او را از بازگشت به خانه‌اش منع كند را نمي‌پذيرد.