در گمرك بازرگان؛ مرز ورودي به بازار اروپا اتفاق افتاد
كشف بزرگ‌ترين محموله هرويين در دهه اخير
بنفشه سام‌گيس
بزرگ‌ترين محموله قاچاق هرويين به وزن هزار و 75 كيلوگرم، با انجام عمليات مشترك وزارت اطلاعات و گمركات غرب كشور، حين خروج از مرز بازرگان (استان آذربايجان غربي) كشف و ضبط شد.
ارزش اين محموله كه در پانل‌هاي گچي صادراتي يك تريلي خروجي جاسازي شده بود، حدود 400 ميليارد تومان برآورد شده و در مقايسه با كشفيات موردي هرويين طي 10 سال اخير، بزرگ‌ترين محموله كشف شده محسوب مي‌شود.
به گفته علي معصومي؛ مديركل گمرك بازرگان، اين محموله توسط دستگاه X-RAY و سگ‌هاي موادياب شناسايي شد و راننده خودرو، پس از تشكيل پرونده مقدماتي به مراجع قضايي تحويل داده شد.
اين خبر چند خطي چه اهميتي دارد؟
نگاهي به سهم وزارت اطلاعات به عنوان يكي از مهم‌ترين دستگاه‌هاي مقابله با قاچاق مواد مخدر در كشور، طي يك سال گذشته و همچنين مرور اظهارات اخير سخنگوي ستاد مبارزه با مواد مخدر درباره تغيير رويكرد مقابله با قاچاق مواد مخدر مي‌تواند يكي از نكات قابل توجه مرتبط با اين خبر كوتاه باشد. طي يك سال گذشته و بنا بر اعلام رسمي، سهم وزارت اطلاعات در كشفيات مواد مخدر و روانگردان‌ها حدود 80 درصد بوده و پرويز افشار؛ معاون كاهش تقاضا و سخنگوي ستاد مبارزه با مواد مخدر هم در اين مدت و در نشست‌هاي رسانه‌اي خود تاكيد داشته كه در همين بازه زماني، از تعداد عمليات مقابله منجر به درگيري با قاچاقچيان حدود 25درصد كاسته شده چرا كه شناسايي عوامل قاچاق، به ردزني و عمليات مبتني بر شواهد و اطلاعات تغيير مسير داده كه البته با تغيير نحوه فعاليت شبكه قاچاق مواد مخدر هم در ارتباط است. از يك سال گذشته، افشار در گزارش‌هاي رسمي خود هشدار داد كه در هر عمليات وسيع شناسايي منجر به دستگيري و زمينگير كردن باندهاي بزرگ قاچاق، مقادير قابل توجهي سلاح‌هاي سنگين هم كشف شده كه اين اتفاق، مويد آغاز همكاري مشترك شبكه‌هاي تروريستي و قاچاق مواد مخدر در داخل كشور است. اتفاقي كه از سال‌هاي پاياني دهه 90 ميلادي و در نيمه دوران حيات طالبان در افغانستان شكل گرفت و تا امروز هم در كشورهاي عراق و افغانستان ادامه دارد زيرا تروريسم، منبع درآمدي پايدارتر از درآمد قاچاق مواد مخدر نمي‌تواند براي تغذيه خود پيدا كند. دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم ملل متحد UNODC هم در گزارش‌هاي يك دهه اخير خود از خاورميانه و آسياي ميانه، اين هشدار را پررنگ كرده كه همكاري مشترك گروه‌هاي تروريستي با باندهاي قاچاق مواد مخدر رو به افزايش است و توسعه اين همكاري، خطر بالفعلي است كه ديگر نمي‌توان براي آن پاياني متصور شد. شبكه مقابله با قاچاق مواد مخدر در ايران هم قطعا با توجه به هشدارهاي بين‌المللي و منطقه‌اي، رويكرد اقدامات خود را به سمت عمليات مبتني بر اطلاعات و شواهد تغيير داده كه علاوه بر كاهش هزينه‌هاي جاني ناشي از درگيري‌هاي مسلحانه، زمينگير كردن شبكه قاچاق را در مختصاتي دقيق‌تر امكان‌پذير مي‌كند.
نگاهي به حجيم‌ترين كشفيات موردي هرويين در 10 سال گذشته هم، بايد به عنوان يك نكته مهم مرتبط با اين خبر مورد توجه باشد. با وجود آنكه هرويين، يكي از پرمصرف‌ترين مواد اعتياد‌‌آور در ايران و جهان است و البته دستگاه مقابله ايران هم سهم 17درصدي از كشفيات هرويين جهان را به خود اختصاص داده، از نيمه دهه 80 و تا امروز، كشفيات موردي هرويين در كشور از مرز 600 كيلو فراتر نرفته است. بالا بودن ميزان كشفيات در يك عمليات، وابسته به دلايلي همچون اطمينان شبكه قاچاق از امنيت مسير ترانزيت و حمل، بي‌اطلاعي حاملان از خطر بالقوه حمل اوزان بالا و پذيرفتن ريسك جابه‌جايي در ازاي دستمزدي چرب و همچنين، دريافت اطلاعات دقيق نيروهاي مقابله درباره بارانداز و مسير حمل و حتي مقصد تخليه نهايي محموله است. البته قاچاقچيان كالاهاي ممنوعه معمولا به يك تبصره طلايي هم معتقدند و اينكه با پذيرش ريسك لو رفتن يك محموله نه چندان حجيم، بتوانند با منحرف كردن تمركز عوامل مقابله با قاچاق، مسير را براي ترانزيت اوزان سنگين‌تري هموار كنند اما اين تبصره، حداقل در مورد هزار كيلو هرويين افغانستاني كه امروز در بازارهاي اروپا، حداقل، 7 ميليون دلار ارزش دارد، چندان قابل تعميم نيست.
محل كشف اين محموله هم بايد به عنوان يكي ديگر از نكات مهم اين خبر مورد توجه باشد. شبكه قاچاق مواد مخدر افغانستان با وجود همسايگي با بزرگ‌ترين مصرف‌كننده هرويين جهان- روسيه- ترجيح مي‌دهد توليدات بومي خود را از مسيرهاي ارزان‌تر و امن تر؛ ولو دورتر به دنيا تقديم كند. نقشه ترانزيت مواد مخدر افغانستان نشان مي‌دهد كه ترانزيت هر نوع ماده مخدر از افغانستان به سمت مرزهاي شمال غرب ايران، به معناي تحويل تضمين شده بار در بازارهاي آفريقا، خاورميانه، اروپاي شرقي و اروپاي شمالي است.
گمرك بازرگان به عنوان سومين منطقه مهم مرزي و گمركي كشور شناخته شده چنانكه فقط ظرف 6 ماه ابتداي سال جاري، مسير تردد بيش از 134 هزار كاميون براي انتقال كالا به خارج از كشور بوده است. فعاليت شبانه‌روزي گمرك بازرگان، زمينه تردد انواع كالا را در كوتاه‌ترين زمان ميسر كرده و اين منطقه مرزي به عنوان درگاه ورود به اروپا شناخته مي‌شود.
اگرچه بازار مواد مخدر ايران طي 4 سال گذشته و به دنبال اعمال محدوديت‌هاي شديد براي واردات غيرقانوني سودوافدرين (پيش‌ساز شيشه) و افزايش اقبال به سمت مصرف هرويين، عرصه ضمانت شده‌اي براي هرويين افغانستان بوده اما شبكه مواد مخدر افغانستان، دنبال بازار وسيع‌تر و پرمشتري‌تري نسبت به جمعيت دو ميليون و 808 هزار نفري مصرف‌كنندگان ايراني مي‌گردد. با وجود آنكه تغيير الگوي مصرف در ايران به سمت هرويين، حداقل تا بازگشت ثبات به اقتصاد كشور و كاهش قيمت ارز و افزايش قدرت خريد معتادان و لااقل تا آينده‌اي نه چندان نزديك، بر همين روال حركت خواهد كرد، اما بازار چند ده ميليون نفري اروپاي غربي، روسيه، اروپاي شرقي و حتي امريكا؛ با وجود جايگاه قابل توجه كوكايين و حشيش درقاره اروپا و ايالات متحده، بيشتر به مذاق سوداگرايانه قاچاقچيان افغانستاني خوش مي‌آيد. امنيت نسبي راه‌هاي مواصلاتي ايران در اين چند دهه هم، خيال شبكه قاچاق مواد مخدر را از اين بابت آسوده كرده كه معابر صعب‌العبور همسايه غربي، مقرون به صرفه‌تر از آن است كه هرويين توليد شده در جنوب غربي افغانستان و پشت مرزهاي ايران، بخواهد از مرزهاي شمالي و از مسير ناامن آسياي ميانه به دنيا صادر شود.
اين موفقيت، محصول يك شب نبود
صنعت سينماي جهان، تا امروز ده‌ها فيلم با موضوع نفوذ عوامل مقابله در باندهاي قاچاق مواد مخدر توليد كرده است. حتي يادآوري هيجان‌انگيزترين سكانس‌هاي اين فيلم‌ها، حاوي اين نكته قابل توجه است كه نفوذ در شبكه‌هاي قاچاق مواد مخدر و القاي باور «همتايي» در ذهن مخوف‌ترين جنايتكاران جهان، محصول يك شب و يك ماه نيست و گاه، ماه‌ها طول مي‌كشد تا حتي امكان ورود قلب شده به اين شبكه‌ها ميسر شود. كشف حتي يك كيلوگرم مواد مخدر، اسلحه و سلاح سرد نمي‌خواهد. رمز موفقيت درشكستن قامت شبكه قاچاق مواد مخدر، فقط دو كلمه است؛ ذكاوت و سرعت.