دولت امريكا موافقت كانادا را براي بازنگري در پيمان تجارت آزاد امريكاي شمالي جلب كرد
پيمان تجارت ترامپ
شهاب شهسواري
بعد از ديدار تاريخي با كيم جونگ اون، رهبر كره شمالي، حالا دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا يك بهانه تازه در آستانه انتخابات ميان‌دوره‌اي كنگره امريكا براي تبليغات دارد: پيروزي در امتياز گرفتن از مكزيك و كانادا براي بازنگري در پيمان تجارت آزاد امريكاي شمالي، نفتا. يكشنبه شب و درست ساعاتي مانده به پايان ضرب‌الاجل تعيين شده براي توافق امريكا و كانادا در مورد آينده نفتا، مقام‌هاي ارشد دو كشور اعلام كردند كه مذاكرات نهايتا به نتيجه رسيده و يك توافق نهايي براي حفظ پيمان تجارت امريكاي شمالي به دست آمده است. جزييات دقيق اين توافق كه با عنوان «توافق ايالات متحده، مكزيك و كانادا USMCA » هنوز مشخص نشده است، اما بر اساس گزارش رسانه‌هاي امريكايي توافق به دست آمده در واقع زمينه‌ساز بازنگري‌هاي جزيي در نفتا مي‌دانند. دونالد ترامپ از زمان انتخاب به رياست‌جمهوري بسياري از تعهدات بين‌المللي روساي جمهور قبلي را نقض كرده است: خروج از يونسكو، خروج از پيمان آب و هوايي پاريس، خروج از شوراي حقوق بشر سازمان ملل متحد، قطع كمك‌ها به سازمان‌هاي بين‌المللي، خروج از برجام، خروج از مذاكرات پيمان شراكت اقيانوس آرام و تهديد به لغو پيمان تجارت آزاد امريكاي شمالي. با اين حال ترامپ پيشنهادهايي براي جايگزيني برخي از اين پيمان‌هاي بين‌المللي مطرح كرده است، از جمله توافق مقدماتي تازه با كانادا قرار است «توافق ايالات متحده، مكزيك و كانادا» را جايگزين «پيمان تجارت آزاد امريكاي شمالي» كند، توافقي كه معلوم نيست ماهيتي متفاوت دارد يا همان توافق پيشين با نام جديد و امضاي رييس‌جمهور جديد امريكاست.
كاخ سفيد يك ماه پيش به كنگره امريكا اطلاع داده‌بود كه قصد دارد يك پيمان تازه به جاي نفتا امضا كند و ضرب‌الاجل مذاكرات در مورد اين مذاكرات روز 30 سپتامبر عنوان كرده بود. بر اساس ضرب‌الاجل امريكا، اگر توافقي ميان اتاوا و واشنگتن تا نيمه‌شب آخرين روز ماه سپتامبر به دست نمي‌آمد، نفتا بدون كانادا و بر اساس توافق جديد ميان مكزيك و ايالات متحده به كنگره مي‌رفت، اما با توافق جديد هر سه كشور در اين پيمان باقي خواهند ماند. دولت ترامپ پيش از اين با مكزيك براي تغيير بخشي از جزييات پيمان نفتا به توافق رسيده بود.
تغيير نام ساده يا تغيير ماهيت نفتا؟
نخست‌وزير كانادا، جاستين ترودو، يكشنبه شب به وقت محلي و زماني كه بعد از رسيدن به توافق نهايي دفتر خود را ترك مي‌كرد در جمع خبرنگاران اين توافق را «يك توافق خوب براي كانادا» عنوان كرد، همزمان يك مقام ارشد كاخ سفيد هم كه خبرنگاران را در جريان جزييات اين توافق قرار داده است مي‌گويد: «اين يك پيروزي بسيار بزرگ براي رييس‌جمهور امريكا بود و نشان‌دهنده اعتبار استراتژي او در تجارت بين‌المللي محسوب مي‌شود.» به گزارش پوليتيكو براي رسيدن به اين توافق، امريكا امتيازهايي در اختيار كانادا قرار داده است و در برابر امتيازهايي هم گرفته است. واشنگتن در اين مذاكرات پذيرفته است كه ساز و كار حل و فصل مناقشات به يك نهاد بين‌المللي سپرده شود، موضوعي كه اتاوا همواره خواهان اضافه شدن آن به نفتا بود، در برابر امريكا هم اين فرصت را پيدا مي‌كند كه تا 3.5 درصد از كل بازار لبنيات كانادا را با صادرات كالاهاي توليد امريكا تامين كند. دونالد ترامپ همواره از كانادا به دليل توليد لبنيات ارزان قيمت و به گفته او «تيغ زدن دامداران امريكايي» از طريق اشباع بازار امريكاي شمالي با لبنيات ارزان قيمت انتقاد مي‌كرد. به نوشته پوليتيكو اين رقم بالاتر از ميزاني است كه دولت اوباما توانسته‌بود براي توافق «شراكت اقيانوس آرام TPP» به دست بياورد، بر اساس اين گزارش دولت پيشين بر رقم 3.25 درصد به توافق رسيده بود. ترامپ در همان روزهاي ابتدايي رياست‌جمهوري‌اش امريكا را از مذاكرات «شراكت اقيانوس آرام TPP» خارج كرده بود.
توافق با كانادا، خبر مسرت‌بخشي براي كاخ سفيد در آستانه انتخابات ميان‌دوره‌اي كنگره است. طي ماه‌هاي گذشته ترامپ براي عملي كردن شعارهاي ميهن‌پرستانه و حمايت‌گرايانه اقتصادي‌اش، جنگ‌هاي تجاري بزرگي را با رقبا و شركاي تجاري امريكا آغاز كرده است و بدبيني در مورد نتيجه اين جنگ تجاري در افكار عمومي گسترش يافته است. كنار گذاشتن پيمان تجارت آزاد امريكاي شمالي، فقط يكي از چندين جبهه‌اي بود كه ترامپ براي جنگ تجاري انتخاب كرده است، اما موافقت كانادا و مكزيك براي يك توافق جايگزين مي‌تواند يك پيروزي بزرگ براي او در برابر منتقداني باشد كه سياست‌هاي تجاري كاخ سفيد را محكوم به شكست تصور مي‌كردند. با اين حال ميدان‌هاي نبرد تجاري ترامپ گسترده‌تر از تجارت با دو همسايه است. دولت امريكا عملا با اعمال تعرفه 10 درصدي براي 200 ميليارد دلار از وارداتش از چين و تعرفه 25 درصدي براي 60 ميليارد دلار ديگر، اعمال تعرفه براي واردات آلومينيوم و فولاد، تهديد به اعمال تعرفه بر واردات خودرو از اروپا، فشار به بازارهاي نفتي با تحريم صادرات نفت جمهوري اسلامي ايران و بسياري از اقدامات ديگر، خود را در جبهه‌هاي متعددي درگير كرده است.
پيروزي ترامپ در آستانه انتخابات
با توجه به موضع سرسختانه كانادا در مقابل يك‌جانبه‌گرايي ترامپ، به‌خصوص جنگ لفظي ميان دو رهبر در حاشيه اجلاس گروه هفت و برگزار نشدن ديدار دوجانبه ميان رهبران دو همسايه در حاشيه مجمع عمومي سازمان ملل متحد، بدبيني‌هاي زيادي در مورد رسيدن به يك توافق پيش آمده‌بود. حالا رييس‌جمهور امريكا با رسيدن به توافق با دو كشور عضو پيمان نفتا و ايجاد يك توافق جديد، قبل از آنكه حتي اين جزييات دقيق اين توافق منتشر شود يا كنگره در مورد آن تصميم‌گيري كند، توانسته است افكار عمومي را نسبت به يك پيروزي در جنگ تجاري خوشبين كند.
به نوشته رسانه‌هاي امريكايي پيش‌بيني مي‌شود جزييات توافق جديد به عنوان جايگزين پيمان تجارت آزاد امريكاي شمالي در كنگره امريكا بدون توجه به اينكه كدام يك از دو حزب اصلي امريكا كنترل كنگره را در اختيار داشته باشند با موانع جدي مواجه شود. هم حزبي‌هاي ترامپ در حزب جمهوريخواه قطعا در مورد برخي از جزييات مته به خشخاش خواهند گذاشت و اگر دموكرات‌ها، آبان‌ماه جاري بتوانند پيروزي عمده‌اي در انتخابات كنگره كسب كنند، قطعا جلوي تبديل شدن توافق جديد به يك پيروزي براي دونالد ترامپ را مي‌گيرند. در نهايت سه كشور امريكاي شمالي در شرايطي كه بعد از روي كار آمدن دونالد ترامپ در آستانه جنگ تجاري با يكديگر قرار گرفته بودند، دست كم توانسته‌اند پيمان پيشين تجارت آزاد خود را فعلا حفظ كنند، هر چند بسياري از معضلات جديد روابط تجاري ميان امريكا با كانادا و مكزيك در اين توافق حل نشده باقي مانده، از جمله تعرفه‌هاي جديد امريكا براي واردات فولاد و آلومينيوم كه هم كانادا و هم مكزيك را تحت تاثير قرار داده و مقام‌هاي امريكايي گفته‌اند كه حل و فصل آن به مذاكرات متمايز نياز دارد.