دولت امريكا به بهانه روسيه، ارتش چين را تحريم كرد
پا روي دم اژدهاي سرخ
شهاب شهسواري
اقدام امريكا در تحريم يك بنگاه بزرگ نظامي مرتبط با ارتش چين، با واكنش خشمگينانه چين مواجه شد. درست در شرايطي كه تصور مي‌شد با گسترش تعرفه‌هاي واردات و جنگ تجاري واشنگتن، اوضاع روابط دوجانبه چين و امريكا در بدترين حالت قرار دارد، كاخ سفيد اقدام جديدي را آغاز كرد كه به‌شدت با واكنش منفي دولت چين مواجه شده است. روز پنج‌شنبه بود كه مقام‌هاي امريكايي اعلام كردند كه «دايره توسعه تجهيزات» بازوي واردات ادوات نظامي خارجي وزارت دفاع چين را به دليل روابط با روسيه تحريم مي‌كند. دليل اين تحريم‌ها قرارداد واردات جنگنده‌هاي پيشرفته سوخو 35 و سامانه ضدموشكي اس400 از روسيه است. تحريم‌ها در راستاي اجراي قانون بدنام كاتسا اجرايي مي‌شود كه سال گذشته از سوي كنگره امريكا با هدف تلافي ادعاي دخالت روسيه در انتخابات رياست‌جمهوري امريكا تصويب شد. در اين قانون با عنوان كامل «رويارويي با دشمنان از طريق تحريم» دولت امريكا موظف است با وضع تحريم‌هايي عليه ايران، كره شمالي و روسيه، اين كشورها را تنبيه كند. روز پنج‌شنبه اولين اقدام عمده تنبيهي دولت امريكا بر اساس اين قانون در حالي اعلام شد كه نامي از روسيه، ايران يا كره شمالي در ميان نبود، بلكه يك كمپاني و يك فرد چيني مورد تحريم قرار گرفتند. اعلام تحريم اين كمپاني نظامي چيني به‌شدت پكن را عصباني كرده است. سخنگوي وزارت خارجه چين در جمع خبرنگاران از دولت امريكا خواسته است «به سرعت اين اشتباه را اصلاح كند» يا اينكه «منتظر عواقب آن باشد.» چين سفير ايالات متحده امريكا در پكن را نيز احضار كرده است و سفر فرمانده نيروي دريايي اين كشور به امريكا را لغو كرد. همزمان با اين تحولات دولت امريكا 35 مقام امنيتي و صنايع نظامي روسيه را نيز در فهرست تحريم‌هاي بين‌المللي خود قرار داده است. سرگئي لاورف، وزير خارجه روسيه در واكنش به اين تحريم‌ها تاكيد كرده است: «به چنين اقداماتي عادت كرده‌ايم و ديگر از آنها غافلگير نمي‌شويم، به خصوص تحريم كارخانه هواپيماسازي سوخو يك مثال ديگري از روش‌هاي رقابتي غيرمنصفانه است.» ديميتري پسكف، سخنگوي كرملين هم اين تحريم‌ها را اقدام امريكا براي «كاهش توانايي رقابت روسيه در صنايع هوافضا در سطح جهاني» ارزيابي كرده است.
واكنش چين به تحريم‌هاي جديد اما بسيار تند بود. دولت چين اعلام كرد كه كليه گفت‌وگوهاي نظامي با ايالات متحده امريكا را متوقف مي‌كند. بر اساس بيانيه وزارت دفاع چين، ژنرال شن جين‌لونگ، فرمانده نيروي دريايي ارتش آزادي‌بخش خلق چين كه براي شركت در بيست و سومين سمپوزيوم بين‌المللي نيروي دريايي قرار بود به ايالات متحده سفر كند، از اين سفر منع شده است. پكن همچنين سفير ايالات متحده امريكا در چين را نيز به وزارت خارجه احضار كرده است.
وو كي‌يان، سخنگوي وزارت خارجه چين در واكنش به اجراي اين تحريم‌ها در بيانيه‌اي تاكيد كرد: «رويكرد امريكا نقض فاحش اصول بنيادين روابط بين‌الملل، نمايشي تمام‌عيار از سلطه‌طلبي و يك ضربه جدي به روابط بين دو كشور و ارتش‌هاي دو كشور است.» وزارت دفاع چين هم با صدور بيانيه‌اي تاكيد كرده است: «ايالات متحده امريكا هيچ حقي براي دخالت در روابط دو جانبه نظامي ميان چين و روسيه ندارد. ما از دولت ايالات متحده مي‌خواهيم كه به سرعت اين اشتباه را اصلاح كند و از به اصطلاح تحريم‌هاي خود عقب‌نشيني كنيد، در غير اين صورت عواقب ادامه اجراي آنها بر عهده ايالات متحده امريكا خواهد بود.» به گزارش خبرگزاري شينهوا عصر روز شنبه، كميسيون مركزي نظامي چين وابسته نظامي سفارت امريكا را نيز براي اداي توضيحاتي در مورد اين اقدام امريكا احضار كرده است.
تنبيه روسيه از طريق تحريم چين
مقام‌هاي ارشد وزارت خارجه امريكا در توضيح اين تحريم جديد شامل «دايره توسعه تجهيزات» و «لي‌شانگ‌فو» مديرعامل اين موسسه مي‌شود. بر اساس بيانيه وزارت خارجه ايالات متحده امريكا «اين تحريم‌ها قرار نيست توانايي نظامي يا آمادگي نبرد هيچ كشوري را كاهش دهد و فقط براي ايجاد هزينه‌هايي براي روسيه اجرا شده‌اند.» با وجود اين اظهارنظر مقام‌هاي امريكايي، چين به‌شدت نسبت به اين تحريم‌ها اعتراض كرده است و تهديد كرده كه اجراي آن عواقبي براي امريكا در پي خواهد داشت. به گزارش پايگاه خبري وزارت خارجه ايالات متحده مقام‌هاي ارشدي كه خبرنگاران را در جريان جزييات اين تحريم‌ها قرار داده‌اند، دليل اجراي اين تحريم‌ها «انجام تراكنش‌هاي بزرگ تجاري با روسيه» است. به گفته يك مقام ارشد وزارت خارجه امريكا «ماده 231 قانون كاتسا دولت امريكا را موظف مي‌كند كه هر فرد يا موسسه‌اي را كه تراكنش تجاري بزرگ با افراد يا موسسات فهرست شده مرتبط با صنايع دفاعي روسيه انجام دهد، تحريم كند.» به اين ترتيب، دولت جمهوري خلق چين اولين قربان بزرگ تحريم‌هاي كاتسا عليه ايران، روسيه و كره شمالي محسوب مي‌شود. يك مقام ارشد امريكايي در توضيح چرايي تحريم چين گفته است: «كاتسا با هدف فروپاشي اقتصادي كشورهاي ثالث تصويب نشده است، بلكه براي افزايش فشار به روسيه و در واكنش به فعاليت‌هاي مخرب روسيه اجرا مي‌شود.»
چين و امريكا ماه‌هاست كه با اعمال تعرفه‌هاي واردات كالاهاي چيني از سوي امريكا وارد يك جنگ تجاري تمام عيار با يكديگر شده‌اند، تا جايي كه امريكا نزديك به نيمي از واردات خود را از چين مشمول تعرفه كرده است و در برابر چين هم بيش از نيمي از واردات خود از امريكا را مشمول تعرفه كرد. با اين حال امتداد اين جنگ تجاري به نهادهاي نظامي و ارتش چين به‌شدت با واكنش منفي چين مواجه شده است، آن هم در شرايطي كه نهادهاي چيني با ادعاي تنبيه روسيه مورد تحريم قرار گرفته‌اند.
نگراني هند و تركيه
تحريم‌هاي جديد امريكا عليه چين باعث نگراني دهلي‌نو و آنكارا شده است، دو كشوري كه هر چند متحد امريكا محسوب مي‌شوند اما به تازگي سلاح‌هايي مشابه را از روسيه سفارش داده‌اند. آغاز اجراي چنين تحريم‌هايي ممكن است دامن اين متحدان امريكا را نيز بگيرد. دولت امريكا ماه‌هاست كه تركيه را به دليل قرارداد خريد سامانه موشكي اس-400 با روسيه تحت فشار قرار داده است و تهديد كرده كه در صورت استمرار اجراي اين قرارداد واگذاري جنگنده‌هاي پيشرفته اف35 را به اين كشور متوقف مي‌كند. اما حالا با اجراي تحريم‌هاي جديد به جز توقف فروش سلاح‌هاي امريكايي، خطر تحريم‌هاي تجاري هم روي روابط آنكار و دهلي‌نو با واشنگتن سايه افكنده است. همزمان اروپا هم از ابتداي تصويب قانون كاتسا نسبت به تحريم كمپاني‌هاي اروپايي كه با كمپاني‌هاي روس براي ساخت خط لوله گاز «نورداستريم 2» همكاري مي‌كنند، هشدار داده‌بود. روسيه بزرگ‌ترين تامين‌كننده انرژي اروپا است و در صورت استمرار تحريم‌هاي ثانويه امريكا بر كمپاني‌هايي كه با روسيه همكاري مي‌كنند، ممكن است كمپاني‌هاي اروپايي هم كه براي تامين انرژي كشورهاي اين قاره فعاليت مي‌كنند با تحريم‌هاي امريكا مواجه شوند. زماني كه سال گذشته قانون كاتسا توسط كنگره امريكا تصويب شد، دونالد ترامپ رييس‌جمهور اين كشور آن را طرحي «بسيار مشكل‌دار» توصيف كرد، اما نهايتا با توجه به راي بسيار بالاي نمايندگان كنگره به آن، مجبور به امضاي اين طرح شد.