امريكا با هدف لغو حق بازگشت، كمك‌ها به آوارگان فلسطيني را متوقف كرد
چوب حراج به كرامت
شهاب شهسواري
امريكا بعد از ماه‌ها گمانه‌زني رسما اعلام كرد تمامي كمك‌هاي خود را به آژانس امداد و اقدام ملل متحد (اونروا) كه مسووليت رسيدگي به وضعيت آوارگان فلسطيني را در مناطق اشغالي و كشورهاي اطراف بر عهده دارد، قطع مي‌كند. اين اقدام درست يك هفته بعد از آن رخ مي‌دهد كه دولت ايالات متحده امريكا اعلام كرد مبلغ 200 ميليون دلار از كمك‌هاي توسعه‌اي كه براي كمك به بازسازي غزه و كرانه باختري رود اردن كنار گذاشته بود را در جاي ديگري هزينه خواهد كرد. بر اساس بيانيه‌اي كه جمعه شب از سوي وزارت خارجه ايالات متحده امريكا منتشر شد «دولت امريكا با دقت مساله را بررسي كرده است و به اين نتيجه رسيده است كه ديگر هيچ كمك ديگري دراختيار آژانس امداد و اقدام ملل متحد قرار نخواهد داد.» در اين بيانيه آمده است: «ژانويه امسال، زماني كه دولت ايالات متحده امريكا 60 ميليون دلار از تعهدات خود را پرداخت كرد، به‌وضوح تاكيد كرد كه ديگر علاقه‌مند نيست زير بار تعهدات غيرمنصفانه «اونروا» قرار داشته‌باشد، هزينه‌اي كه سال‌هاي طولاني بر‌عهده ما بود.» ژانويه سال جاري ميلادي، زماني كه ايالات‌متحده‌امريكا اعلام كرد كمك‌هاي بيشتر خود به آژانس امداد و اقدام ملل متحد را متوقف مي‌كند، اين سازمان بين‌المللي كارزار «كرامت‌فروشي‌نيست.» DignityIsPriceles #را آغاز كرد. هدف اين كارزار تبليغاتي جذب كمك‌هاي مالي بيشتر از سوي كشورهاي جهان در‌آستانه حذف كمك‌هاي امريكا براي حفظ كرامت آوارگان فلسطيني از طريق رساندن كمك‌هاي غذايي به نيازمندترين آوارگان و آموزش براي كودكان بود.
انگيزه‌هاي پنهان
مقام‌هاي امريكايي انگيزه‌هاي مختلفي براي اين تصميم اعلام كرده‌اند. در بيانيه وزارت خارجه دولت امريكا اين «الگو اقتصادي ناپايدار و افزايش غيرقابل تحمل هزينه‌هاي» اين آژانس بين‌المللي دلايل تصميم دولت امريكا اعلام شده است و اين آژانس بين‌المللي با صفت «معيوب غيرقابل تعمير» توصيف شده است. اما بيش از انگيزه‌هاي اقتصادي و مالي، انگيزه‌هاي ديگري هم در اين تصميم امريكا وجود دارد. دونالد ترامپ رييس‌جمهور امريكا پيش از اين در سخناني با اشاره به احساسات ضد‌امريكايي در ميان فلسطينيان گفته بود: «با وجود مبالغ زيادي كه در منطقه هزينه مي‌كنيم اما هيچ احترامي به ما گذاشته نمي‌شود.» او بار ديگر تاكيد كرده بود، قصد دارد به دليل «عدم تمايل فلسطينيان به مذاكره با اسراييل» كمك‌ها به آنها را قطع كند. همزمان امريكا و اسراييل، نسبت به اطلاق عنوان «آواره» به آوارگان فلسطيني از سوي سازمان ملل متحد و محفوظ ماندن «حق بازگشت» به سرزمين‌هاي اصلي براي اين حجم از آوارگان فلسطيني معترضند. سه‌شنبه هفته گذشته، نيكي هيلي، سفير امريكا در سازمان ملل متحد در سخناني در انديشكده بنياد دفاع از دموكراسي‌ها ادعا كرده بود كه اونروا در مورد رقم آوارگان فلسطيني اغراق مي‌كند. به گفته اين ديپلمات امريكايي «ما اجازه مي‌دهيم كه اين سازمان آنجا بماند و از اعانه‌هاي ديگر كمك‌كنندگان بين‌المللي استفاده كند. اما فقط در صورتي كه تضمين بدهد متن كتب درسي دانش‌آموزان آواره را تغيير بدهد و يك عدد صحيح‌تر را به عنوان رقم آوارگان اعلام كند، ما حاضر خواهيم شد كمك‌هاي خود را از سر بگيريم.» نيكي هيلي تاكيد كرده بود: «شاهديم كه رقمي بي‌شمار و پايان‌ناپذير از آوارگان از كمك‌هاي امريكا استفاده مي‌كنند، اما مهم‌تر از آن به شكل دائم به انتقاد از امريكا ادامه مي‌دهند.» در بخشي از بيانيه دولت امريكا در مورد دلايل حذف كمك‌ها به اونروا «گسترش بدون توقف تعداد افراد دريافت‌كننده كمك» به عنوان يكي از دلايل عنوان شده بود.
توطئه كوشنر
طي هفته‌هاي گذشته رسانه‌هاي امريكايي افشا كرده بودند كه جارد كوشنر، داماد رييس‌جمهور امريكا، اصلي‌ترين مدافع قطع كمك‌هاي امريكا به آژانس اونروا است. جارد كوشنر، داماد دونالد ترامپ، كه رابطه نزديكي با سران رژيم صهيونيستي دارد، از سوي پدرزنش به عنوان مسوول رسيدگي به پرونده صلح فلسطين منصوب شده است. هرچند او تاكنون چندين دور مذاكره با سران رژيم صهيونيستي و كشورهاي عرب متحد امريكا در منطقه انجام داده است تا طرح موسوم به «معامله قرن» را براي حل و فصل مساله فلسطين به نتيجه برساند، اما تاكنون دربرابر رسانه‌ها جزيياتي از طرح خود ارايه نكرده است. با اين حال يك ماه پيش پايگاه خبري فارن پاليسي، بخشي از اي‌ميل‌هاي افشا شده جارد كوشنر را منتشر كرد كه نشان مي‌داد، او پشت‌پرده در حال رايزني براي حذف كمك‌هاي امريكا به آوارگان فلسطيني بود. در يكي از اين اي‌ميل‌ها كه در تاريخ 11 ژانويه 2018 براي تعدادي از ديپلمات‌هاي بلندپايه امريكايي ارسال شده نوشته شده است: «بسيار مهم است كه يك گام صادقانه و جدي براي اخلال در عملكرد اونروا برداشته شود... اين آژانس فاسد و ناكارآمد در حال ابدي كردن يك وضعيت موجود است. هدف ما نمي‌تواند حفظ وضعيت به شكل پايدار كنوني باشد... گاهي لازم است براي رسيدن به هدف خطر استراتژيك نابودي برخي چيزها را به جان پذيرفت.»
واكنش بين‌المللي
صائب عريقات، مذاكره‌كننده ارشد فلسطيني و دبيركل ساف با صدور بيانيه‌اي در واكنش به اين اقدام امريكا تاكيد كرد: «ما اين تصميم امريكا را كاملا محكوم مي‌كنيم و مردود مي‌دانيم. ... اين اقدام بر خلاف قوانين بين‌المللي است و هديه‌اي به گروه‌هاي افراطي و تروريست در منطقه محسوب مي‌شود.» يك سخنگوي محمود عباس، رييس تشكيلات خودگردان فلسطيني هم تاكيد كرد: «اين اقدام يك تجاوز آشكار عليه مردم فلسطين و بر‌خلاف قطعنامه‌هاي سازمان ملل متحد است.» هايكو ماس، وزير خارجه آلمان روز جمعه تاكيد كرد كه كشورش تلاش مي‌كند تا بخشي از عوارض لغو كمك‌هاي امريكا به فلسطينيان را جبران كند. وزير خارجه آلمان تاكيد كرد: «از بين رفتن اين سازمان مي‌توان باعث واكنش‌هاي زنجيره‌اي غيرقابل‌كنترلي شود.» آنتونيو گوترش، دبيركل سازمان ملل متحد نيز در واكنش به ادعاي امريكا در مورد «مشكلات ساختاري در اونروا» تاكيد كرد: «نسبت به اين سازمان اعتماد كامل دارد.» دبيركل سازمان ملل متحد از ديگر كشورهاي جهان درخواست كرد «تلاش كنند كمبود مالي موجود را جبران كنند.» كريس گونس، سخنگوي آژانس اونروا در واكنش به تصميم امريكا نوشت، ضمن ابراز «نااميدي و تاسف عميق» نوشت: «به شديدترين شكل ممكن انتقادها از مدارس، مراكز بهداشتي و برنامه‌هاي امداد اضطراري اونروا و اطلاق صفت معيوب غيرقابل‌تعمير را مردود اعلام مي‌كنيم. ... اين ناتواني طرف‌هاي سياسي از حل و فصل مساله آوارگان بود كه باعث شده است وجود اونروا به يك نياز دائمي تبديل شود.»
آژانس امداد و اقدام ملل متحد (UNRWA) از نگاه آمار
اين آژانس 69 سال پيش براي رسيدگي و امداد به 700 هزار آواره فلسطيني به صورت موقت توسط مجمع عمومي سازمان ملل متحد شكل گرفت.
طي 7 دهه گذشته با استمرار اشغالگري، فعاليت اين آژانس از سوي سازمان ملل متحد به صورت مستمر تمديد شده است.
525 هزار كودك آواره فلسطيني در 700 مدرسه اين آژانس تحصيل مي‌كنند.
3 ميليون و 500 هزار آواره فلسطيني از خدمات بهداشت و درمان رايگان در 150 كلينيك اين آژانس استفاده مي‌كنند.
يك ميليون و 700 هزار نفر از آوارگان از اين آژانس كمك‌هاي غذايي و مالي دريافت مي‌كنند.
آژانس اونروا در 5 منطقه اردن، لبنان، سوريه، غزه و كرانه باختري رود اردن به آوارگان فلسطيني خدمت‌رساني مي‌كند.
5 ميليون و 300 هزار آواره فلسطيني توسط اين سازمان به رسميت شناخته شده است.